Branden in de Amazone en het verlies van miljarden vogels hernieuwden de zorgen over dieren in het wild
Op 25 augustus 2019 brandt een vuur in het Amazonegebied van Brazilië. Dit jaar was er een golf van branden in het Amazonegebied, een van de grote reservoirs van de biodiversiteit op aarde.
Enkele grote getallen uit de natuur kwamen in 2019 in het nieuws. Ze waren genoeg schokkend om mensen aan het praten te krijgen over de afnemende diversiteit aan planten, dieren en ander leven op aarde, en wat ze eraan konden doen.
Een deel van dat dramatische nieuws kwam van de Amazone, waar satellieten signalen kregen van een zeer actieve start van het jaarlijkse brandseizoen. Het risico van een recordseizoen breekt opnieuw zorgen over een van de rijkste reservoirs van biodiversiteit op aarde.
Alleen al in augustus registreerden satellietgebaseerde beeldvormingsinstrumenten, MODIS genaamd, 11.516 branddetecties in de grote, noordwestelijke Braziliaanse staat Amazonas. Het aantal is geen individuele brand, maar het aantal pixels van elk minstens een vierkante kilometer met brandactiviteit, legt Louis Giglio van de Universiteit van Maryland in College Park uit, een specialist in het detecteren van branden met instrumenten op afstand. (Hogere cijfers gerapporteerd door sommige nieuwsuitzendingen kwamen overeen met detecties van een instrument met kleinere pixels.)
Toen het brandseizoen eind oktober ten einde liep, werkte Giglio het grote geheel voor het jaar uit. Hoewel het brandgevaar in het grootste deel van Zuid-Amerika in 2019 ‘zeer gemiddeld’ was, was Amazonas ‘waar chaos ontstond’, zegt hij. De branddetectie voor augustus overtrof alle MODIS-records voor die maand, die bijna twee decennia teruggaan, zegt Giglio. Hij rangschikt het brandseizoen van 2019, van eind juni tot oktober, als het op één na slechtste voor verbranding door Amazon, na het seizoen van 2005.
De schade lijdt Alexandre Aleixo van de Universiteit van Helsinki, die 16 jaar in het Amazonewoud woonde en zijn vogels bestudeerde. Hij maakt zich zorgen dat de verlokking van land voor landbouw in het politieke klimaat voor ontwikkeling van Brazilië leidt tot bosbranden die gemakkelijk in beschermde gebieden springen en de biodiversiteit daar bedreigen.
Oerwouden opruimen voor sojabonen of vee is een goed voorbeeld van wat een VN-rapport uit 2019 de grootste bedreiging voor de natuur noemde: mensen die de wildernis overnemen voor eigen gebruik. Dat rapport haalde het nieuws door te zeggen dat ongeveer een miljoen soorten planten en dieren wereldwijd – ongeveer 1 op de 8 – met versnelde uitsterving worden geconfronteerd, tenzij beschadigde habitats worden hersteld (SN: 6/8/19, p. 5). “Dode soorten lopen” is een term die wordt gebruikt in de 1.500 pagina’s tellende conceptversie van het rapport, in een vroege vorm uitgebracht in mei door het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services van de VN.
Het werkelijke totaal van de in gevaar gebrachte soorten op aarde is waarschijnlijk groter dan een miljoen. Het VN-panel beoordeelde de overvloedige vormen van schimmels, die mensen brood, wijn en antibiotica hebben gegeven, of het enorme universum van niet-schimmelachtige microben niet. Zelfs plant- en dieraantallen zijn natuurlijk schattingen; mensen zijn nog nooit in de buurt gekomen om namen te geven aan al het complexe leven van de aarde.
Het aantal van 3 miljard schrikte ook mensen op, wat leidde tot verhalen over hoe de dingen vroeger waren. Het is de geschatte totale populatiedaling bij vogels in de Verenigde Staten en Canada sinds 1970 (SN: 12/10/19 & 26/10/19, p. 7). Onderzoekers ontdekten tientallen jaren waarnemingen van 529 soorten, waaronder gegevens van burgerwetenschappers, en ontdekten een groeiend vogeltekort. Veel zeldzame vogels waarvan bekend is dat ze in gevaar zijn, zijn verder achteruitgegaan, maar zenuwslopend nemen zelfs enkele gewone vogels af. Opdringerige en aanpasbare spreeuwen daalden bijvoorbeeld met 63 procent. Vandaag vliegen er, naar schatting van het team, in totaal 29 procent minder vogels rond in de Verenigde Staten en Canada dan 50 jaar geleden.
Dat verlies “is een klap in de buik”, vertelde coauteur Peter Marra van Georgetown University in Washington, DC. Wetenschappelijk nieuws toen het onderzoek werd vrijgegeven. Het betekent minder snavels om veel banen in het ecosysteem aan te kunnen, zoals het oppakken van insecten uit de lucht, het verspreiden van het stuifmeel van diepgewortelde bloemen of het geven van fruitzaden aan een darmrit naar nieuwe huizen.
Klimaatverandering is een van de vijf grootste bedreigingen van het VN-rapport voor de biodiversiteit en de bestrijding ervan door bomen te planten om broeikasgassen op te vangen, leidde dit jaar tot een gesprek. Kantoor van de premier van Ethiopië tweette dat de natie meer dan 353 miljoen boomzaailingen heeft geplant op een maandag in juli, waarbij de prestatie een wereldrecord werd verklaard.
Er is nog ruimte op aarde om genoeg bomen te planten om een enorme hoeveelheid koolstof op te vangen, schatten ecoloog Tom Crowther van ETH Zürich en collega’s in een spraakmakend en controversieel artikel dat op 5 juli is gepubliceerd Wetenschap. Er werd beweerd dat de aarde ongeveer 0,9 miljard hectare heeft die geschikt is om meer bomen te planten, in theorie voldoende om zo’n 205 gigaton koolstof vast te leggen (SN: 17-8-19, p. 4).
De paper bracht “nieuwe aandacht” naar de wetenschap achter het idee, zegt Alan Grainger, een geograaf van wereldwijde verandering aan de Universiteit van Leeds in Engeland. Maar meer dan 70 wetenschappers sloegen de handen ineen noem die cijfers een overschatting op 18 oktober, ook in Wetenschap. Het debat over hoeveel koolstof kan worden gevangen gaat door (SN Online: 17-11-19). Toch stelt Crowther dat het een waardig doel zou zijn om bomen te planten in slechts 10 procent van het gebied dat het oorspronkelijke papier identificeerde. Nog beter, zeggen zijn critici, is om te voorkomen dat al die broeikasgassen worden uitgestoten.
