De meeste jaguars zijn eenlingen die op landrotzoogdieren jagen, maar niet op de grote katten van de Pantanal
Een jaguar (Panthera onca) zwemt in overstroomde wetlands in de Braziliaanse staat Mato Grosso. De roofdieren, die lokaal buitengewoon overvloedig zijn, hebben een dieet dat verrassend rijk is aan vissen en aquatische reptielen.
In een gebied van centraal-Braziliaanse wetlands brengen jaguars hun dagen door met waden door borstdiep water op zoek naar vis. Als ze niet jagen, worstelen de grote katten op het land speels met elkaar. Hun leven is anders dan dat van andere bekende jaguarpopulaties ter wereld.
Nieuwe bevindingen onthullen een mate van flexibiliteit in voeding en levensstijl voorheen ongezien onder jaguars. De ontdekking kan een belangrijke context bieden over de rol van katten in voedselwebben, waardoor wetenschappers het effect van veranderingen in het milieu op de soort beter kunnen begrijpen, rapporteren onderzoekers op 6 oktober in Ecologie.
Jaguaren (Panthera onca), die meestal territoriale eenlingen zijn die op het land jagen, leven in een breed scala aan habitats, variërend van Noord-Amerikaanse woestijnen tot graslanden en tropische regenwouden in Midden- en Zuid-Amerika. De katten zijn ook te vinden in de Pantanal, een immens tropisch wetland – het grootste in zijn soort ter wereld – dat zich uitstrekt over delen van Brazilië, Bolivia en Paraguay.
Ecologen Manoel dos Santos-Filho van de Universidade do Estado de Mato Grosso in Cáceres, Brazilië, en Carlos Peres van de Universiteit van East Anglia in Norwich, Engeland, waren op de hoogte van geruchten over grote aantallen jaguars die werden waargenomen in de buurt van het ecologische station Taiamã in Brazilië. Dat grote ecologische reservaat ligt in de afgelegen, noordelijke uitlopers van de Pantanal.
Nadat ze deze anekdotes hadden doorgegeven aan Taal Levi, een natuurecoloog aan de Oregon State University in Corvallis, begonnen de onderzoekers een project om de biologie en populatiestatus van de jaguars in het beschermde gebied beter te begrijpen.
Taiamã wordt elk seizoen overstroomd, zonder wegen of paden, dus het team moest het reservaat per boot bereiken en bewegingsgeactiveerde camera’s langs waterwegen opzetten om gegevens over jaguarnummers te verzamelen. De overvloed aan jaguars in het gebied was echter meteen duidelijk.
“Je zet je voet uit de boot en er is al een jaguar-voetafdruk”, zegt Charlotte Eriksson, een natuurwetenschapper aan de Oregon State University. “Er zitten krassen op bomen. Er zijn jaguarscats. Er is gewoon een ongelooflijke aanwezigheid van dit toproofdier, waar je ook gaat, iets wat ik nog nooit eerder heb meegemaakt.”
Het team zette 59 camera’s in, die van 2014 tot 2018 in gebruik waren, en verzamelde meer dan 1.500 video’s van jaguars. De onderzoekers vingen ook 13 jaguars en voorzagen ze van GPS- of radiovolghalsbanden om inzicht te krijgen in de populatiedichtheid, bewegingen en sociale interacties van de dieren.
Op basis van hun gegevens schatten Eriksson en collega’s dat het ecologische station Taiamã de hoogste dichtheid van jaguars herbergt die ooit zijn geregistreerd: 12,4 dieren per 100 vierkante kilometer, bijna het drievoudige van enkele van de volgende hoogste schattingen elders. Jaguars waren ook het meest voorkomende zoogdier dat op de camera’s werd gespot.
Op videobeelden is te zien hoe jaguars grote vissen wegvoeren. Toen het team 138 scat-monsters analyseerde, ontdekten de onderzoekers dat 55 procent visresten bevatte en 46 procent aquatische reptielen bevatte, zoals kaaimannen of schildpadden. Slechts 11 procent bevatte overblijfselen van zoogdieren.
Jaguars zijn goed gedocumenteerd in het opnemen van uitdagende prooien, inclusief onderwatertarief (SN: 7/15/16). Eriksson en haar team denken dat de Taiamã-katten niet alleen het meest visafhankelijke dieet hebben bij jaguars, maar ook bij alle grote katten. Er zijn tijgers in Bangladesh die in overstroomde mangrovebossen leven en soms vis eten, maar die katten eten nog steeds voornamelijk voedsel op het land, zeggen de onderzoekers.
De camera’s en volgkragen lieten ook zien dat de Taiamã-jaguars veel tijd bij elkaar doorbrachten, soms reisden, vissen en samen speelden. Dit is allemaal buitengewoon vreemd gedrag voor jaguars, althans gebaseerd op wat wetenschappers weten over de katten elders in de wereld.
In termen van sociaal gedrag: “Wat we wisten van jaguars van vóór deze studie, is dat ze solitair zijn en elkaar ontmoeten om te paren. En dat is het zo’n beetje’, zegt Eriksson, en hij noemt anekdotes van de katten die prooikarkassen delen als zeldzame tegenvoorbeelden.
De overvloed aan waterprooien in het overstroomde reservaat – beschermd tegen menselijke aantasting – kan verantwoordelijk zijn voor de overtreffende trap van de jaguars en hun rijke sociale leven. Het is mogelijk dat er zoveel voedsel beschikbaar is, zegt Eriksson, dat het “niet echt nodig is om erover te vechten”.
Een ander idee is dat in het water levende prooien geconcentreerd langs de rivierranden slechts in bepaalde gebieden toegankelijk zijn, zegt Levi. Dit kan jaguargebieden ertoe aanzetten om te ontbinden, aangezien het verkrijgen van toegang tot meerdere visplekken vereist dat je met andere jaguars overweg kunt. Andere dieren gedragen zich op vergelijkbare manieren. Bruine beren komen bijvoorbeeld in grote aantallen samen om zich te voeden op de paaiplaatsen voor zalm, ondanks het typische eenzame karakter van de beren, zegt Levi.
De overvloed aan jaguars en hun sociale gedrag is niet verwonderlijk, gezien de beschikbare voedselbronnen, zegt Todd Fuller, een natuurbeschermingsbioloog aan de Universiteit van Massachusetts Amherst. Toch vindt hij de nieuwe informatie spannend.
Fuller, die niet betrokken was bij het onderzoek, zegt dat de studie helpt om het begrip van onderzoekers van de ecologie en het behoud van jaguars dichter bij wat bekend is over de meeste andere grote kattensoorten te brengen, en “dat is een heel goede zaak.”
Jaguars in de Pantanal worden geconfronteerd met veel bedreigingen en nemen in Brazilië af, zegt Eriksson, die te lijden hebben van droogte, brand en landbouwuitbreiding. Het is van het grootste belang om te evalueren hoe jaguars op dergelijke veranderingen kunnen reageren. In 2020 brandde de helft van het studiegebied af, dus Eriksson evalueert momenteel de impact van de branden op de jaguars en hun periodiek onder water staande huis.
Ze wil ook onderzoeken hoe de smaak van de Taiamã-jaguars voor vis van invloed is op hoe vaak de dieren op het land levende prooien eten en welke strategieën de katten gebruiken om vis te vangen.
“We denken dat we veel weten over deze charismatische, grote roofdieren”, zegt ze, “maar er zijn nog dingen te leren.”
