Mensen met een gebrek aan kleurenzien vinden het moeilijk om bepaalde kleuren te identificeren en te onderscheiden.
Het wordt ook wel “kleurenblind” genoemd, hoewel totale kleurenblindheid (een onvermogen om een kleur te zien) zeer zeldzaam is.
Een tekort aan kleurenzien wordt meestal door de ouders aan een kind doorgegeven (geërfd) en is vanaf de geboorte aanwezig, hoewel het zich soms later in het leven kan ontwikkelen.
De meeste mensen kunnen zich aanpassen aan een tekort aan kleurenzien en het is zelden een teken van iets ernstigs.
Typen en symptomen van een tekort aan kleurenzien
De meeste mensen met een kleurstoornis hebben moeite om onderscheid te maken tussen de tinten rood, geel en groen.
Dit staat bekend als “rood-groene” kleurwaarnemingstekort. Het is een veelvoorkomend probleem dat ongeveer 1 op de 12 mannen en 1 op de 200 vrouwen treft.
Iemand met dit type tekort aan kleurenzien kan:
- vinden het moeilijk om het verschil te zien tussen rood, oranje, geel, bruin en groen
- zie deze kleuren veel doffer dan ze zouden lijken voor iemand met een normaal gezichtsvermogen
- moeite hebben om onderscheid te maken tussen tinten paars
- verwar rood met zwart
In zeldzame gevallen hebben sommige mensen in plaats daarvan problemen met blauw, groen en geel. Dit staat bekend als “blauw-gele” kleurwaarnemingstekort.
Tests voor tekort aan kleurenzien
Vraag om een kleurwaarnemingstest bij een opticiens als u denkt dat u of uw kind mogelijk een tekort aan kleurenzien heeft, vooral als het plotseling is begonnen of erger wordt.
Kleurwaarnemingstests maken meestal geen deel uit van de routine NHS-oogtest, maar u kunt er specifiek om vragen.
Twee van de belangrijkste tests die worden gebruikt om een tekort aan kleurenzien vast te stellen, zijn:
- de Ishihara-test, waarbij je wordt gevraagd om getallen te identificeren in afbeeldingen die zijn samengesteld uit verschillende gekleurde stippen
- kleurstelling, waarbij u wordt gevraagd om gekleurde objecten in volgorde van hun verschillende tinten te rangschikken
Er zijn een aantal online tests met vergelijkbare technieken die kunnen helpen bij het opsporen van een mogelijk probleem, maar u kunt het beste een goede test laten doen bij een opticien als u zich zorgen maakt over uw kleurwaarneming.
Problemen voor mensen met een tekort aan kleurenzien
Een tekort aan kleurenzien is meestal niet iets om u zorgen over te maken.
De meeste mensen wennen er na verloop van tijd aan, het zal normaal niet erger worden en het is zelden een teken van iets ernstigs.
Maar het kan soms problemen veroorzaken zoals:
- moeilijkheden op school als kleuren worden gebruikt om te helpen bij het leren
- problemen met voedsel, zoals bepalen of vlees volledig gaar is of dat fruit rijp is
- medicijnen verwarren als ze niet duidelijk geëtiketteerd zijn
- problemen met het identificeren van veiligheidswaarschuwingen of -borden
- enigszins beperkte carrièrekeuzes – voor bepaalde banen, zoals piloten, treinbestuurders, elektriciens en luchtverkeersleiders, kan nauwkeurige kleurherkenning nodig zijn
Over het algemeen hebben veel mensen met een tekort aan kleurenzien weinig of geen problemen. Ze kunnen de meeste normale activiteiten uitvoeren, inclusief autorijden.
Behandelen van en leven met een tekort aan kleurenzien
Er is momenteel geen remedie voor erfelijke kleurwaarnemingstekorten, hoewel de meeste mensen zich er in de loop van de tijd aan kunnen aanpassen.
Het kan helpen om:
- vertel de school van uw kind als het problemen heeft met het zien van kleuren, zodat het leermateriaal hierop kan worden aangepast
- vraag uw vrienden of familie om hulp – zij kunnen u bijvoorbeeld helpen bij het kiezen van bijpassende kleding en controleren of voedsel veilig is om te eten
- Installeer verlichting van goede kwaliteit in uw huis om u te helpen kleuren te onderscheiden
- maak gebruik van technologie – computers en andere elektronische apparaten hebben vaak instellingen die u kunt wijzigen om ze gebruiksvriendelijker te maken, en er zijn een aantal apps voor mobiele telefoons beschikbaar die u kunnen helpen bij het identificeren van kleuren
- probeer speciaal getinte lenzen – deze worden in 1 of beide ogen gedragen om u te helpen onderscheid te maken tussen bepaalde kleuren, hoewel ze alleen voor sommige mensen lijken te werken
Bezoek Color Blind Awareness voor meer informatie en advies over leven met een tekort aan kleurenzien.
Als uw kleurwaarnemingstekort wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening of een medicijn, kunnen uw symptomen verbeteren door de oorzaak te behandelen of een ander medicijn te gebruiken.
Oorzaken van een tekort aan kleurenzien
In de overgrote meerderheid van de gevallen wordt een tekort aan kleurenzien veroorzaakt door een genetische fout die door de ouders op een kind wordt overgedragen.
Het komt doordat sommige van de kleurgevoelige cellen in de ogen, kegeltjes genaamd, ontbreken of niet goed werken.
Af en toe kan een kleurenvisie op latere leeftijd optreden als gevolg van:
- een onderliggende gezondheidstoestand, zoals diabetes, glaucoom, leeftijdsgebonden maculaire degeneratie en multiple sclerose
- een bijwerking van een medicijn, waaronder digoxine, ethambutol, chloroquine, hydroxychloroqine, fenytoïne en sildenafil
- blootstelling aan schadelijke chemicaliën, zoals koolstofdisulfide en styreen
Veel mensen vinden het ook moeilijker om onderscheid te maken tussen kleuren naarmate ze ouder worden. Dit is normaal gesproken een natuurlijk onderdeel van het verouderingsproces.
Hoe een tekort aan kleurenzien wordt geërfd
De genetische fout die gewoonlijk een tekort aan kleurenzien veroorzaakt, wordt doorgegeven in wat bekend staat als een X-gebonden overervingspatroon.
Dit betekent:
- het treft vooral jongens, maar kan in sommige gevallen ook meisjes treffen
- meisjes zijn meestal dragers van de genetische fout – dit betekent dat ze het kunnen doorgeven aan hun kinderen, maar zelf geen tekort aan kleurenzien hebben
- het wordt meestal door een moeder aan haar zoon doorgegeven – de moeder zal vaak niet worden aangetast, omdat ze normaal gesproken alleen drager is van de genetische fout
- vaders met een tekort aan kleurenzien krijgen geen kinderen met het probleem, tenzij hun partner drager is van de genetische fout
- het kan vaak een generatie overslaan – het kan bijvoorbeeld een grootvader en hun kleinzoon treffen
- meisjes worden alleen getroffen als hun vader een tekort aan kleurenzien heeft en hun moeder drager is van de genetische fout
Bezoek Color Blind Awareness voor meer informatie over erfelijke kleurwaarnemingstekort, inclusief diagrammen die illustreren hoe het kan worden doorgegeven.