Als het hol koning is, kan het lonen om deel uit te maken van een enorm, agressief leger
Naakte molratten (Heterocephalus glaber) vormen een gezellige stapel. De gravende knaagdieren komen oorspronkelijk uit Oost-Afrika en hebben een voorliefde voor het voeren van oorlog.
Naakte molratten – met hun ondergrondse samenlevingen bestaande uit een enkel broedpaar en een leger van arbeiders – lijken zoogdieren die hun uiterste best doen om als insecten te leven. Bijna 300 van de kale, bijna blinde, bijna blinde knaagdieren kunnen door het labyrint van tunnels van een kolonie rennen.
Nieuw onderzoek suggereert dat er brute kracht in die aantallen zit: net als mieren of termieten gaan de molratten de strijd aan met rivaliserende kolonies om hun land te veroveren.
Wilde naakte molratten (Heterocephalus glaber) zullen nabijgelegen kolonies binnenvallen om hun territorium uit te breiden, waarbij ze soms pups ontvoeren om ze in hun eigen gelederen op te nemen, rapporteren onderzoekers op 28 september in de Journal of Zoology. Dit gedrag kan kleinere, minder samenhangende kolonies in het nadeel brengen en mogelijk de evolutie van grotere kolonies ondersteunen.
Onderzoekers kwamen dit fenomeen per ongeluk tegen tijdens het volgen van naakte molratkolonies in het Meru National Park in Kenia. Het team bestudeerde de sociale structuur van deze extreme vorm van groepsleven onder zoogdieren (SN: 20-06-06).
Gedurende meer dan een decennium heeft het team duizenden molratten uit tientallen kolonies gevangen en gemarkeerd door ofwel kleine radiofrequente transponderchips onder hun huid te implanteren, of door hun tenen af te knippen. Op een dag in 1994, terwijl ze molratten in een nieuwe kolonie markeerden, waren onderzoekers verrast om in de tunnels molratten te vinden uit een naburige kolonie die al waren gemarkeerd. De koningin in de nieuwe kolonie had wonden op haar gezicht door de verwoestingen van de strijd. Het zag eruit alsof er een oorlog gaande was in de grond.
“Naakte molratten staan beter bekend om hun samenwerking binnen koloniën dan om concurrentie tussen kolonies”, merkt Stan Braude op, een bioloog aan de Washington University in St. Louis. Maar in de loop van de langetermijnstudie ontdekten Braude en zijn collega’s dat 26 kolonies hun tunnels uitbreidden door te graven in holsystemen die bezet waren door naburige kolonies. In de helft van deze gevallen vluchtte de binnengevallen kolonie naar een andere arm van hun tunnelsysteem terwijl de indringers hun territorium uitbreidden. In de andere helft van de gevallen was de binnengevallen kolonie volledig verplaatst en werden de oorspronkelijke molratten daar nooit meer aangetroffen. Bij vier invallen betrapten onderzoekers op binnendringende molratten op heterdaad, en bij drie daarvan deed de grotere kolonie de invasie.
Genetische analyse, die tijdens het oorspronkelijke onderzoek niet beschikbaar was, bevestigde later dat de agressors tijdens de invasie van 1994 niet alleen de overwonnenen uitzetten. Ze hebben ook ten minste twee jongen geslapen. De pups groeiden op tot arbeiders binnen de samenleving van hun ontvoerders.
Dit verlangen naar verovering was eerder bij de soort gezien, maar alleen in gevangen kolonies. De bevestiging dat deze conflicten van nature in het wild voorkomen, betekent dat ze enige invloed kunnen hebben op de evolutie van het drukke sociale leven van de molratten, zegt Braude. De totale verdrijving van kleinere kolonies door grotere vormt een voorheen niet overwogen factor die het “belangrijk maakt dat deze soort in een zo groot mogelijke groep leeft”.
Niets over deze “gekke beesten” verbaast de evolutiebioloog Chris Faulkes meer. “Het hol is een enorm waardevolle hulpbron omdat het zo duur is – in termen van energie – om op te graven en te bouwen”, zegt Faulkes van de Queen Mary University of London. Het is logisch dat molratten het niet alleen verdedigen, maar ook proberen dit middel van anderen te stelen.
Omdat de groepsgrootte zo belangrijk is voor naakte molratten, zegt Faulkes dat het interessant is dat arbeiders uit de verschillende kolonies na een invasie niet samenkomen. Alleen pups worden toegevoegd aan de binnenvallende kolonie.
“Het aantal van deze ontvoerde pups is eigenlijk vrij klein, en deze gevallen van ontvoering komen misschien niet zo vaak voor”, zegt hij. “Gezien dat, weet ik niet zeker hoeveel dat echt bijdraagt aan het opbouwen van grote kolonie-aantallen.”
De onderzoekers beweren dat, aangezien er na de geboorte zo’n kort tijdsbestek is waarin een molrat kan worden gestolen, het feit dat deze pup-luiers überhaupt zijn gedocumenteerd, kan betekenen dat het gedrag vrij algemeen is.
Andere krachten kunnen ook een rol spelen bij het vergemakkelijken van de opkomst van grote, hechte molratkolonies, zoals de vlekkerige distributie van voedselbronnen in hun harde, droge habitat.
“Veilig blijven en eten vinden zijn absoluut belangrijk”, beaamt Braude. Invasies kunnen dat zelfs versterken en bijdragen aan het succes van een molrat-samenleving. Het bewonen van een groter tunnelsysteem kan bijvoorbeeld meer toegang betekenen tot de voedzame knollen die de molratten onder de grond vinden en voeden.
Oorlogvoering is niet de enige strategie die naakte molratten hebben om de geografische en genetische invloed van hun kolonie te vergroten. Sommige naakte molratten zijn speciaal uitgerust met overvloedige vetreserves waardoor ze lange afstanden bovengronds kunnen afleggen. Deze ‘verspreiding morph”Individuen kruisen zich met leden van andere kolonies en kunnen mogelijk splinternieuwe kolonies stichten.