Niemand wist of orka’s het grootste dier ter wereld konden neerhalen – tot nu toe
Een groep orka’s heeft het vlees van de flank van dit blauwe vinviskalf gestript tijdens een aanval in 2019. De walvis bleek ongeveer acht minuten later dood te zijn. Deze gebeurtenis is de tweede van drie die op video zijn vastgelegd en die laten zien dat orka’s op enorme walvissen jagen en ze doden.
Orka’s zijn bekwame moordenaars die op alles jagen, van haring tot grote witte haaien. Nu waren wetenschappers er voor het eerst getuige van dat een groep orka’s het grootste dier ter wereld neerhaalde: een volwassen blauwe vinvis.
“Dit is het grootste predatie-evenement ter wereld”, zegt Robert Pitman, een walvis-ecoloog aan het Oregon State University Marine Mammal Institute in Newport. “We hebben dit soort dingen niet meer gezien sinds dinosaurussen hier waren, en waarschijnlijk zelfs toen niet.”
Er wordt al tientallen jaren gedebatteerd of orka’s of orka’s (Orcinus orka), zijn in staat om op volwassen grote walvissen te jagen. Eerdere verslagen hebben pogingen tot aanvallen op blauwe vinvissen beschreven, maar niemand had tot 21 maart 2019 waargenomen dat orka’s het werk voltooiden.
Het was “een echt onheilspellende dag met slecht weer” voor de kust van West-Australië, zegt John Totterdell, een bioloog bij het Cetacean Research Centre in Esperance, Australië. Totterdell en zijn collega’s, die vertellen hun walvisverhaal 21 januari in Wetenschap van zeezoogdieren, waren nog een uur verwijderd van hun gebruikelijke orka-observatieplaats toen ze langzamer gingen rijden om wat vuil uit het water te verwijderen. In de stromende regen misten ze bijna het spatten – en de veelbetekenende rugvinnen van orka’s.
“Binnen enkele seconden realiseerden we ons dat ze iets groots aanvielen. Toen realiseerden we ons, oh my, het was een blauwe vinvis”, zegt Totterdell.
Het team was op een dozijn orka’s gestuit die een volwassen blauwe vinvis aanvielen (Balaenoptera musculus), geschat tussen 18 en 22 meter lang. Tandafdrukken kruisten zijn flank en zijn rugvin was grotendeels afgebeten. De meest wrede verwonding was op zijn gezicht: het vlees van de snuit van de walvis werd langs de bovenlip weggescheurd, waardoor het bot bloot kwam te liggen. Drie orka’s sloegen als een stormram tegen de zijkant van de walvis, terwijl een andere orka op zijn tong begon te eten. De blauwe vinvis stierf uiteindelijk ongeveer een uur nadat het onderzoeksteam arriveerde.
De gecoördineerde aanval was in overeenstemming met de methoden die werden waargenomen tijdens het neerhalen van grote walvissen door andere orka’s. Orka’s zullen zich richten op de vinnen, staart en kaak, mogelijk om de walvis te vertragen. Ze zullen ook de kop van de walvis onder water duwen om te voorkomen dat hij naar de oppervlakte komt voor lucht, terwijl anderen beneden hem omhoog duwen zodat hij niet kan duiken. “Dit zijn geoefende jagers op grote walvissen”, zegt medeauteur Pitman van het onderzoek. “Ze weten hoe ze dit moeten doen.”
Wetenschappers hebben sommige walvisgedragingen gedocumenteerd – zoals zuidelijke rechtse walvissen die tegen kalveren fluisteren en spitssnuitdolfijnen die stil synchroon duiken – om orka’s te ontwijken, maar blauwe vinvissen hebben niet veel verdedigingsmechanismen behalve hun enorme omvang (SN: 7/11/19; SN: 2/6/20).
Het nieuwe artikel beschrijft twee andere succesvolle aanvallen, uitgevoerd door veel van dezelfde orka’s, waarbij in 2019 een blauwe vinviskalf en in 2021 een juveniel werd gedood. Alle drie de gebeurtenissen vonden plaats langs de drop-off van het continentaal plat voor de kust van Bremer Bay, waar migrerende blauwe vinvissen passeren een populatie van meer dan 150 orka’s, mogelijk de grootste verzameling orka’s ter wereld.
Ondanks hun brutaliteit zijn de jacht op orka’s familieaangelegenheden. Vrouwelijke orka’s leiden vaak de aanval, waarbij kalveren nauwlettend toekijken en soms deelnemen “als opgewonden kleine puppy’s”, zegt Pitman. De jagers zullen de buit zelfs delen met hun uitgebreide familie; Totterdell observeerde ongeveer 50 orka’s die picknickten op de blauwe vinvis in de uren na zijn dood.
Het is onzeker of grote walvissen een belangrijke rol speelden in het orka-dieet voordat de walvisjacht bijna 3 miljoen walvissen uit de oceanen verwijderde, waaronder maar liefst 90 procent van de blauwe vinvissen – maar het is zeker mogelijk, zegt Pete Gill, een walvis-ecoloog bij Blue Whale Study in Narrawong, Australië. Orka’s en blauwe vinvissen gaan al tienduizenden jaren met elkaar om, zegt hij. “Ik kan me voorstellen dat ze deze dynamiek al heel lang hebben.”