Het verlies van de ondersteunende ijsplaat zou de ondergang van de “Doomsday Glacier” kunnen bespoedigen
De Thwaites-gletsjer (afgebeeld) vormt de grootste bedreiging op korte termijn voor de zeespiegelstijging, zeggen wetenschappers. Nieuwe gegevens suggereren dat een ondersteunende ijsplaat die helpt om de gletsjer ter grootte van Florida in zee te vertragen, binnen vijf jaar kan instorten.
De ondergang van een West-Antarctische gletsjer vormt ’s werelds grootste bedreiging om de zeespiegel vóór 2100 te verhogen – en een ijsplaat die hem tegenhoudt van de zee zou binnen drie tot vijf jaar kunnen instorten, meldden wetenschappers op 13 december tijdens de herfstbijeenkomst van de American Geophysical Union in New Orleans.
Thwaites Glacier is “een van de grootste, hoogste gletsjers in Antarctica – het is enorm”, vertelde Ted Scambos, een glacioloog bij het in Boulder, Colo. gevestigde Cooperative Institute for Research in Environmental Sciences, aan verslaggevers. De gletsjer heeft een doorsnede van 120 kilometer en is ongeveer zo groot als Florida, en als het hele ding in de oceaan zou vallen, zou het zeeniveau met 65 centimeter of meer dan twee voet stijgen. Op dit moment is het smelten ervan verantwoordelijk voor ongeveer 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging.
Maar een groot deel van de gletsjer staat op het punt zijn zwakke grip op de zeebodem te verliezen, en dat zal zijn zeewaartse verschuiving dramatisch versnellen, aldus de onderzoekers. Sinds ongeveer 2004 wordt het oostelijke derde deel van Thwaites geschraagd door een drijvende ijsplaat, een verlenging van de gletsjer die uitsteekt in de zee. Op dit moment zit de onderbuik van die ijsplaat tegen een onderwaterberg op ongeveer 50 kilometer uit de kust. Dat speldenpunt helpt in wezen om de hele ijsmassa op zijn plaats te houden.
Maar gegevens die de afgelopen twee jaar door onderzoekers onder en rond de plank zijn verzameld, suggereren dat de brace niet lang meer standhoudt. Warm oceaanwater vreet onverbiddelijk het ijs van onderaf weg (SN: 4/9/21; SN: 9/9/20). Naarmate de ijsplaat van de gletsjer aan massa verliest, trekt deze zich landinwaarts terug en zal zich uiteindelijk volledig terugtrekken achter de onderwaterberg die hem op zijn plaats houdt. Ondertussen kronkelen breuken en spleten, verwijd door dit water, snel door het ijs als scheuren in de voorruit van een auto, verbrijzelen en verzwakken.
Deze dodelijke punch-jab-uppercut-combinatie van smelten van onderaf, ijsversplintering en het verliezen van zijn grip op het speldpunt duwt de ijsplaat naar een dreigende ineenstorting, binnen slechts drie tot vijf jaar, zei Erin Pettit, een glacioloog aan de Oregon State University in Corvallis. En “de ineenstorting van deze ijsplaat zal resulteren in een directe toename van de zeespiegelstijging, vrij snel”, voegde Pettit eraan toe. “Het is een beetje verontrustend.”
Satellietgegevens tonen aan dat de stroom van de Thwaites-gletsjer over land en richting zee de afgelopen 30 jaar bijna in tempo is verdubbeld. Alleen al de ineenstorting van deze “Doomsday-gletsjer” zou de zeespiegel aanzienlijk veranderen, maar de val ervan zou ook andere West-Antarctische gletsjers destabiliseren, meer ijs in de oceaan slepen en de zeespiegel nog meer doen stijgen.
Dat maakt Thwaites “de belangrijkste plaats om te studeren voor zeespiegelstijging op korte termijn”, zei Scambos. Daarom begonnen onderzoekers uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in 2018 aan een gezamenlijk vijfjarig project om de gletsjer intensief te bestuderen en te anticiperen op de nabije toekomst door instrumenten te planten op, binnen, onder en offshore ervan.
Deze allesomvattende benadering van het bestuderen van Thwaites leidt tot andere snelle ontdekkingen, inclusief de eerste waarnemingen van oceaan- en smeltomstandigheden in de aardingszone van een gletsjer, waar de gletsjer op het land begint uit te steken in een drijvende ijsplaat. Wetenschappers hebben ook gezien hoe de opkomst en ondergang van oceaangetijden het smelten kunnen versnellen, door warm water verder onder het ijs te pompen en nieuwe smeltkanalen en spleten in de onderkant van het ijs te creëren.
Terwijl Thwaites en andere gletsjers zich landinwaarts terugtrekken, hebben sommige wetenschappers zich afgevraagd of ze zeer hoge ijskliffen langs de rand van de oceaan zouden kunnen vormen – en de mogelijke val van zulke enorme ijsblokken in de zee zou kunnen leiden tot een verwoestend snelle stijging van de zeespiegel, een hypothese die bekend staat als instabiliteit van ijskliffen (SN: 2/6/19). Hoe waarschijnlijk onderzoekers zeggen dat een dergelijke ineenstorting is, hangt af van ons begrip van de fysica en dynamiek van ijsgedrag, iets waarover wetenschappers historisch gezien heel weinig wisten (SN: 23-09/20).
Ook de Thwaites-samenwerking pakt dit probleem aan. In simulaties van de verdere terugtrekking van Thwaites, ontdekten glacioloog Anna Crawford van de Universiteit van St. Andrews in Schotland en haar collega’s dat als de vorm van het land onder de gletsjer op sommige plaatsen diep genoeg zakt, dat zou kunnen leiden tot zeer hoog ijs kliffen – maar, zo ontdekten ze, het ijs zelf kan ook vervormen en dun genoeg zijn om de vorming van hoge ijskliffen moeilijk te maken.
De samenwerking is nu pas halverwege, maar deze gegevens beloven al om wetenschappers te helpen de toekomst van Thwaites op korte termijn beter in te schatten, inclusief hoe snel en dramatisch het zou kunnen vallen, zei Scambos. “We kijken naar een wereld die dingen doet die we nog niet eerder hebben gezien, omdat we het klimaat extreem snel opdrijven met de uitstoot van kooldioxide”, voegde hij eraan toe. “Het is ontmoedigend.”
