De veronderstelde stijging van de opwarming voedde klimaatsceptici en afgeleid onderzoekers
Het lijdt geen twijfel dat de mondiale temperaturen stijgen – een opwarming die bijdraagt aan het smelten van ijs (ijsbergen in Ilulissat Icefjord in Groenland worden getoond), stijgende zeespiegels en extreem weer.
Het was een van de grootste vragen over klimaatverandering van de vroege jaren 2000: was de stijgende koorts van de planeet tot stilstand gekomen, zelfs toen mensen meer warmte-vasthoudende gassen in de atmosfeer van de aarde pompten?
Tegen de eeuwwisseling stond het wetenschappelijke begrip van klimaatverandering stevig op de grond. Decennia van onderzoek toonden aan dat koolstofdioxide zich ophoopte in de atmosfeer van de aarde, dankzij menselijke activiteiten zoals het verbranden van fossiele brandstoffen en het kappen van koolstofopslagbossen, en dat de wereldwijde temperaturen als gevolg daarvan stegen. Toch leken weerrecords aan te tonen dat de opwarming van de aarde tussen 1998 en 2012 afnam. Hoe kon dat?
Om ons 100-jarig jubileum te vieren, belichten we enkele van de grootste vorderingen in de wetenschap van de afgelopen eeuw. Ga naar Century of Science om meer uit de serie te zien.
Na zorgvuldige studie ontdekten wetenschappers dat de schijnbare pauze een hik in de gegevens was. De aarde was in feite blijven opwarmen. Deze hik leidde echter tot een buitensporige reactie van klimaatsceptici en wetenschappers. Het dient als een casestudy voor hoe de publieke perceptie vormgeeft aan wat wetenschap wordt gedaan, in positieve of negatieve zin.
Het mysterie van wat later de ‘onderbreking van de opwarming van de aarde’ werd genoemd, ontstond toen wetenschappers jaar na jaar gegevens verzamelden over de gemiddelde oppervlaktetemperatuur van de planeet. Verschillende organisaties onderhouden hun eigen temperatuurdatasets; elk is gebaseerd op waarnemingen verzameld op weerstations en van schepen en boeien over de hele wereld. De werkelijke hoeveelheid opwarming varieert van jaar tot jaar, maar over het algemeen gaat de trend omhoog en komen recordwarme jaren steeds vaker voor. De Rapport van het Intergouvernementeel Panel over klimaatverandering uit 1995merkte bijvoorbeeld op dat de afgelopen jaren tot de warmste behoorden sinds 1860.
En toen kwam de krachtige El Niño van 1997-1998, een weerpatroon dat grote hoeveelheden warmte van de oceaan naar de atmosfeer bracht. De temperatuur van de planeet steeg als gevolg daarvan – maar toen leek het, volgens de weerrecords, dramatisch af te nemen. Tussen 1998 en 2012 is de wereldwijde gemiddelde oppervlaktetemperatuur gestegen tegen minder dan de helft van het tempo tussen 1951 en 2012. Dat had geen zin. De opwarming van de aarde zou in de loop van de tijd moeten versnellen naarmate mensen de snelheid verhogen waarmee ze warmtevasthoudende gassen aan de atmosfeer toevoegen.
Tegen het midden van de jaren 2000 hadden klimaatsceptici het verhaal aangegrepen dat “de opwarming van de aarde is gestopt”. De meeste professionele klimaatwetenschappers bestudeerden het fenomeen niet, omdat de meesten geloofden dat de schijnbare pauze binnen het bereik van natuurlijke temperatuurvariabiliteit viel. Maar de publieke aandacht haalde hen al snel in en onderzoekers begonnen te onderzoeken of de pauze echt was. Het was een spraakmakende verschuiving in wetenschappelijke focus.
“Bij het bestuderen van die afwijkende periode hebben we veel lessen geleerd over zowel het klimaatsysteem als het wetenschappelijke proces”, zegt Zeke Hausfather, klimaatwetenschapper nu bij het technologiebedrijf Stripe.
Tegen het begin van 2010 waren wetenschappers druk bezig om uit te leggen waarom de wereldwijde temperatuurrecords leken af te vlakken. Ideeën waren onder meer de bijdrage van afkoelende zwaveldeeltjes die worden uitgestoten door kolencentrales en warmte die wordt opgenomen door de Atlantische Oceaan en de zuidelijke oceanen. Dergelijke studies waren de meest gerichte poging ooit om de factoren te begrijpen die de temperatuurvariabiliteit van jaar tot jaar veroorzaken. Ze onthulden hoeveel natuurlijke variabiliteit kan worden verwacht wanneer factoren zoals een krachtige El Niño worden gesuperponeerd op een langetermijnopwarmingstrend.
Wetenschappers hebben jaren besteed aan het onderzoeken van de vermeende opwarmingspauze – ze besteden meer tijd en middelen dan ze anders zouden hebben gedaan. Er werden zoveel artikelen gepubliceerd over de schijnbare pauze dat wetenschappers een grapje begonnen te maken dat het tijdschrift Natuur Klimaatverandering zou zijn naam moeten veranderen in Natuur hiaat.
Toen publiceerde een team onder leiding van onderzoekers van de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration in 2015 een verbluffende conclusie in het tijdschrift Wetenschap. De stijging van de mondiale temperatuur was nog niet gestabiliseerd; in plaats daarvan hadden onvolledige gegevens de aanhoudende opwarming van de aarde verdoezeld. Toen er meer Arctische temperatuurrecords werden opgenomen en vooroordelen in oceaantemperatuurgegevens werden gecorrigeerd, toonde de NOAA-dataset aan dat de opwarming voortduurde. Met de nieuw gecorrigeerde gegevens verdween de schijnbare pauze in het broeikaseffect. EEN 2017 studie onder leiding van Hausfather bevestigde en breidde deze bevindingen uit, net als andere rapporten.
Zelfs nadat deze studies waren gepubliceerd, bleef de hiaat een geliefd onderwerp onder klimaatsceptici, die het gebruikten om te argumenteren dat de bezorgdheid over de opwarming van de aarde overdreven was. Congreslid Lamar Smith, een Republikein uit Texas die halverwege de jaren 2010 voorzitter was van de wetenschappelijke commissie van het Huis van Afgevaardigden, was bijzonder verontwaardigd over het NOAA-onderzoek uit 2015. Hij eiste inzage in de onderliggende gegevens en beschuldigde NOAA ervan deze te hebben gewijzigd. (Het bureau ontkende de gegevens te vervalsen.)
“Achteraf is het duidelijk dat we ons te veel hebben gefocust op de schijnbare hiaat”, zegt Hausfather. Het is belangrijk om uit te zoeken waarom de wereldwijde temperatuurrecords tussen 1998 en 2012 leken te stabiliseren, maar dat geldt ook voor een algemeen beeld van het bredere begrip van klimaatverandering. De hik vertegenwoordigde een korte fluctuatie in een veel langere en veel belangrijkere trend.
Wereldwijde gemiddelde temperatuurverandering, 1850-2021
Lange-termijn klimaatdatasets tonen aan dat de gemiddelde oppervlaktetemperatuur van de aarde (gecombineerd land en oceaan) sinds pre-industriële tijden met meer dan 1 graad Celsius is gestegen. Temperatuurverandering is het verschil met het gemiddelde van 1850-1900.
De wetenschap vertrouwt op het testen van hypothesen en het in twijfel trekken van conclusies, maar hier is een geval waarin het onderzoeken van een anomalie aantoonbaar te ver ging. Het zorgde ervoor dat onderzoekers twijfelden aan hun conclusies en veel tijd besteedden aan het in twijfel trekken van hun gevestigde methoden, zegt Stephan Lewandowsky, een cognitief wetenschapper aan de Universiteit van Bristol die de reactie van klimaatwetenschappers op de hiaat heeft bestudeerd. Wetenschappers die de hiaat bestudeerden, hadden in plaats daarvan kunnen werken aan het verstrekken van duidelijke informatie aan beleidsmakers over de realiteit van de opwarming van de aarde en de urgentie om deze aan te pakken.
De debatten over de vraag of de hiaat echt was of niet, voedden de publieke verwarring en ondermijnden de inspanningen om mensen te overtuigen agressieve actie te ondernemen om de gevolgen van klimaatverandering te verminderen. Dat is een belangrijke les voor de toekomst, zegt Lewandowsky.
“Mijn gevoel is dat de wetenschappelijke gemeenschap verder is gegaan”, zegt hij. “De politieke actoren achter de georganiseerde ontkenning hebben daarentegen een andere les geleerd, namelijk dat de meme ‘opwarming van de aarde is gestopt’ zeer effectief is in het opwekken van zelfgenoegzaamheid bij het publiek, en dus zullen ze het bij elke gelegenheid gebruiken.”
Sommige klimaatontkenners hebben het al over een nieuwe “pauze” in de opwarming van de aarde, omdat niet elk van de afgelopen vijf jaar een nieuw record heeft gevestigd, merkt hij op. Toch blijft de algemene trend duidelijk: de mondiale temperaturen zijn de afgelopen jaren blijven stijgen. De warmste zeven jaar ooit zijn geregistreerd sinds 2015, en elk decennium sinds de jaren tachtig was warmer dan het voorgaande.
