Het venster om de uitstoot te verminderen en de meest rampzalige gevolgen te vermijden sluit snel, zeggen experts
De mensen die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatverandering worden het hardst getroffen, benadrukt een nieuw klimaatrapport van de Verenigde Naties. Op de Malediven (afgebeeld) verliezen gemeenschappen hun kustlijnen door erosie en stijgende zeespiegels.
Noch aanpassing door de mens, noch mitigatie alleen is voldoende om het risico van klimaateffecten te verminderen, zeggen honderden wetenschappers van over de hele wereld. Volgens het laatste rapport van het International Panel on Climate Change van de Verenigde Naties, of IPCC, kan niets minder dan een gezamenlijke, wereldwijde inspanning om zowel de koolstofemissies drastisch terug te dringen als zich proactief aan te passen aan klimaatverandering, de meest rampzalige gevolgen voorkomen.
Die ernstige waarschuwing komt omdat de effecten van klimaatverandering op mens en natuur zich over de hele wereld op een meer wijdverspreide en ernstigere manier voordoen dan eerder werd verwacht. En de meest kwetsbare gemeenschappen – vaak met een laag inkomen of inheemsen – worden het hardst getroffen, aldus het rapport.
“Het is de sterkste weerlegging die we tot nu toe hebben gezien van dit idee dat we ons gewoon aan de klimaatverandering kunnen aanpassen en dat we de uitstoot niet hoeven te verminderen”, zegt Anne Christianson, directeur internationaal klimaatbeleid bij het Center for American Progress in Washington, DC, die niet bij het rapport betrokken was.
Een consortium van 270 wetenschappers uit 67 landen heeft het rapport samengesteld na beoordeling van meer dan 34.000 onderzoeken. Het rapport, dat op 28 februari werd uitgebracht als onderdeel van de zesde beoordeling van klimaatwetenschap door het IPCC, beschrijft hoe de gevolgen van klimaatverandering zich vandaag in verschillende regio’s voordoen, en beoordeelt het vermogen van gemeenschappen en regio’s om zich aan te passen.
Veel landen begrijpen de noodzaak van klimaatadaptatie. En moderne oplossingen, zoals het aanleggen van stadstuinen of adoptie van agroforestry, lijken veelbelovend. Maar het rapport stelt vast dat de inspanningen om zich aan te passen over het algemeen reactionair, klein en drastisch ondergefinancierd zijn. Als gevolg hiervan blijven ongeveer 3,3 miljard tot 3,6 miljard mensen zeer kwetsbaar voor klimaatrisico’s zoals extreme weersomstandigheden, zeespiegelstijging en voedsel- en watertekorten. De behoefte aan aanpassing is het grootst – en wordt steeds groter – in lage-inkomensregio’s, met name in delen van Afrika, Zuid-Azië, kleine eilandstaten en Midden- en Zuid-Amerika.
Het rapport onderstreept ook het belang van het betrekken van degenen die het meest getroffen worden bij klimaatplannen. “We kunnen deze beslissingen niet meer alleen op het hoogste niveau nemen; we moeten lokale belanghebbenden, inheemse groepen, lokale gemeenschappen en degenen die het meeste risico lopen op klimaatverandering, zoals vrouwen, raciale minderheden, ouderen en kinderen, betrekken’, zegt Christianson.
Afgelopen augustus had een eerder rapport, dat ook deel uitmaakt van de zesde beoordeling van het IPCC, betrekking op de natuurwetenschap die ten grondslag ligt aan klimaatverandering (SN: 8/9/21). In dat rapport stelden wetenschappers luid en duidelijk dat er geen tijd te verliezen was. Tegen 2030 moet de CO2-uitstoot gehalveerd zijn, vergeleken met het niveau van 2017, om te voorkomen dat de mondiale temperatuur 1,5° Celsius boven de pre-industriële basislijn stijgt, zo blijkt uit het rapport. Voorbij die baseline gaat het aanpassingsvermogen van mens en natuur ernstig achteruit. In een beetje goed nieuws ontdekten de auteurs van dat rapport uit 2021 ook dat als alle koolstofemissies vandaag zouden stoppen, de wereldwijde temperatuur over ongeveer drie jaar zou stoppen met stijgen, niet de 30 tot 40 jaar die ooit werd gedacht. Met andere woorden, we kunnen in korte tijd een groot verschil maken.
Toch treft klimaatverandering al veel delen van de aarde. En sommige gevolgen zullen niet snel verdwijnen. De zeespiegel zal nog tientallen jaren blijven stijgen, deels gedreven door het op hol geslagen smelten van de Groenlandse ijskap (SN: 30/09/20). Tegen 2050, zeespiegel langs Amerikaanse kusten zal zijn gestegen met 25 tot 30 centimeter, of ongeveer een voetschat de National Oceanic and Atmospheric Administration.
Extreme weersomstandigheden en door het klimaat veroorzaakte bosbranden hebben al geleid tot massale sterfte van koralen en andere dieren en bomen, en hebben hele soorten op de rand van uitsterven geduwd (SN: 3/9/21). Bovendien dwingt klimaatverandering veel mensen om te verhuizen, heeft het ook een nadelige invloed op de geestelijke gezondheid en verspreidt het ziekten, aangezien vectoren zoals muggen naar nieuwe habitats verschuiven (SN: 5/12/20; SN: 7-10-19).
Aanpassing is vooral nodig in steden, die groeien en naar verwachting in 2050 tweederde van de wereldbevolking zullen bevatten, inclusief klimaatvluchtelingen van elders, vindt het nieuwe rapport. Stedelijke gemeenschappen worden steeds kwetsbaarder voor extreme hittegolven, stedelijke hitte-eilandeffecten, overstromingen en stormvloeden (SN: 18-9-21).
Buiten steden heeft de ineenstorting van ecosystemen en het verlies aan biodiversiteit ernstige gevolgen voor de mensen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van natuurlijke systemen, benadrukt het rapport. Boeren in het zuiden van de wereld vinden het steeds moeilijker om gewassen te verbouwen als gevolg van droogte, hittegolven, overstromingen en zeespiegelstijging (SN: 24-9-21). Mensen die hun brood verdienen met vissen, worden gedwongen grotere afstanden af ​​te leggen om soorten te achtervolgen die hun natuurlijke verspreidingsgebied veranderen naarmate de oceaantemperatuur warmer wordt.
De sleutel tot aanpassing aan deze effecten is het herstel en het behoud van natuurlijke ecosystemen, stelt het rapport. Het behoud van 30 tot 50 procent van de land-, oceaan- en zoetwaterecosystemen op aarde zal de biodiversiteit helpen ondersteunen en de klimaatbestendigheid vergroten (SN: 22-04/20). Het behoud van mangrovebossen, bijvoorbeeld langs minder ontwikkelde kusten, legt grote hoeveelheden koolstof vast en beschermt tegen stormvloeden (SN:5/7/21, SN: 6/4/20).
“De waarheid is dat de natuur onze redder kan zijn”, zei Inger Andersen, uitvoerend directeur van het VN-milieuprogramma, op een persconferentie op 28 februari, waarin ze de publicatie van het rapport aankondigde. “Maar alleen als we het eerst redden.”
Toch beginnen de natuurlijke wereld en veel van de “diensten” die het aan de mensheid levert, zoals koolstofopslag en overstromingsbeheersing, sneller af te breken bij ongeveer 1,5 ° C boven de pre-industriële temperaturen, merkt het rapport op. En het raam om dat te voorkomen gaat dicht. “We zijn op weg om veel van deze systemen en de diensten die ze leveren te verliezen”, zegt Borja Reguero, een kustwetenschappelijk onderzoeker aan de Universiteit van Californië, Santa Cruz, die het rapport beoordeelde.
Dat betekent dat er geen tijd te verliezen is. “Tegelijkertijd moeten we onze uitstoot van broeikasgassen verminderen, ons aanpassen om de risico’s van klimaatverandering te verminderen en ook de verliezen en schade aanpakken die al worden ervaren”, zei Adelle Thomas, klimaatwetenschapper aan de Universiteit van de Bahama’s in Nassau, op een Nieuwsbrief van 27 februari. Thomas is de hoofdauteur van het hoofdstuk van het nieuwe rapport over de belangrijkste risico’s in sectoren en regio’s.
“En we hebben nog maar een zeer beperkte hoeveelheid tijd om dit te doen”, benadrukte ze.
