De oeroude zeeterreur is mogelijk gegroeid tot 14 meter dankzij de roofzuchtige praktijk van een eerstgeborene
Enorme megalodon heerste tussen ongeveer 23 miljoen en 2,5 miljoen jaar geleden over de zeeën, zoals te zien is in deze illustratie. Waarom deze reuzen zo groot werden, is niet bekend, maar kan te wijten zijn aan een combinatie van warmbloedigheid, direct beschikbare grote prooien – en kannibalisatie in de baarmoeder, suggereert nieuw onderzoek.
De grootste haaien die ooit in de oceanen van de aarde hebben gejaagd misschien zo groot geworden dankzij hun roofzuchtige gedrag in de baarmoeder rapporteren wetenschappers 5 oktober in Historische biologie.
Het idee kwam voort uit een studie die eerst de maten en vormen van moderne en oude haaientanden analyseerde en die gegevens gebruikte om de lichaamsafmetingen van de vissen te schatten. Paleobioloog Kenshu Shimada van DePaul University in Chicago en collega’s concentreerden zich op een orde van haaien genaamd lamniformes, waarvan er vandaag de dag nog maar ongeveer 15 soorten bestaan, waaronder woeste, snelle grote witte en mako-haaien evenals filtervoedende reuzenhaaien (SN: 8/2/18).
In het verleden bestonden meer dan 200 lamniform soorten, waarvan sommige behoorlijk groot waren, zegt Shimada. Maar niemand wordt verondersteld te hebben geëvenaard Otodus megalodon, gewoonlijk megalodon genoemd, die tussen ongeveer 23 miljoen en 2,5 miljoen jaar geleden leefde. Bepalen hoe groot deze wezens waren, is echter een uitdaging, omdat de skeletten van haaien zijn gemaakt van kraakbeen, niet van bot, en kleine overblijfselen van nu uitgestorven soorten, maar hun tanden. Die tanden zijn echter overvloedig in het fossielenarchief: een enkele haai kan tijdens zijn leven tienduizenden tanden afwerpen (SN: 8/10/18).
Shimada en zijn collega’s ontdekten dat de hoogte van de tandkronen van megalodon een extreme uitbijter was onder hun gegevens, wat een totale lichaamslengte van minstens 14 meter suggereert, twee keer zo lang als elke andere haai die geen filtervoeder is. Maar vier andere uitgestorven soorten lamniforms vertoonden ‘gigantisme’, dat tot meer dan zes meter lang werd – niet op megalodon-schaal, maar toch vrij groot, zegt Shimada. Gigantisme komt ook voor bij verschillende moderne soorten, waaronder grote witte, makreelhaaien en voshaaien.
De studie “geeft een breed overzicht van de relaties tussen tand, kaak en lichaamsgrootte in een groot aantal lamniforme fossiele lijnen”, zegt Humberto Férron, paleobioloog aan de Universiteit van Bristol in Engeland.
Nog waarom megalodon en zijn familieleden kunnen zo groot worden, blijft onduidelijk. De uitgestorven en moderne lamniform soorten die tot deze afmetingen kunnen groeien, zijn toevallig ook allemaal warmbloedig. Door de lichaamstemperatuur te reguleren, kunnen ze sneller zwemmen en meer energieke prooien vangen. Dus warmbloedigheid, of endothermie, kan een sleutel zijn tot hun gigantisme.
Maar Shimada en collega’s waren van mening dat die verklaring onvolledig was, omdat daarin niet werd ingegaan op de reden waarom deze groep haaien in het bijzonder de endothermie zou hebben ontwikkeld die tot gigantisme leidde. Dus in de nieuwe studie suggereert het team dat een gedrag dat uniek is voor deze orde ook een rol kan spelen – een soort kannibalisme dat in de baarmoeder voorkomt.
Haaien hebben over het algemeen een reproductiestrategie die bekend staat als ovovivipariteit: de embryo’s ontwikkelen zich in eieren die in hun moeder blijven totdat ze klaar zijn om uit te komen. Maar de ovovivipariteit wordt extreem onder alle lamniformhaaien – van de woeste roofdieren tot de zachte filtervoeders. De eerste haai die in de moeder uitkomt, eet de rest van de eieren op, een gedrag dat intra-uterien kannibalisme wordt genoemd. Tegen de tijd dat de pup uit zijn moeder komt, is hij al behoorlijk groot en klaar om zichzelf te verdedigen tegen roofdieren.
Dat gedrag, gecombineerd met de juiste omgevingscondities zoals gunstige watertemperaturen en de beschikbaarheid van voedsel, kan sommige lamniforms het groene licht geven om gigantisch te groeien, zeggen de onderzoekers.
Het is een interessant, out-of-the-box idee, zegt Stephen Godfrey, een paleontoloog bij Calvert Marine Museum in Solomons, Maryland. Het is mogelijk dat intra-uterien kannibalisme verband houdt met het feit dat sommige lamniforms überhaupt warmbloedig worden, zegt hij. Het zou deze haaien kunnen helpen groot genoeg te worden om grotere prooien aan te nemen – en op hun beurt meer energie nodig hebben, zoals die van een evolutionaire aanpassing zoals warmbloedigheid, om zo’n actieve levensstijl te behouden.
Maar het verklaart nog steeds niet helemaal het unieke supergigantisme van megalodon, voegt Godfrey toe. Daar heb je ook een voedselbron voor nodig. “Als er geen grote prooi was geweest, betwijfel ik ten zeerste of er macro-roofzuchtige reuzenhaaien zouden zijn geweest”, zegt hij.
Férron is het daarmee eens. “Het idee is nieuw”, zegt hij. “Naar mijn mening was de evolutie van gigantisme in megalodon het resultaat van een combinatie van factoren”, zegt hij. De voortplantingsstrategie heeft hen misschien geholpen groot te worden, endothermie zou hen actief hebben gehouden en een overvloed aan grote prooien zou hen gevoed hebben gehouden.
