De losse kop van een zeeslak kan rondkruipen en een heel nieuw lichaam laten groeien

Het verliezen van je lichaam vanaf de nek naar beneden kan gewoon weer een van de vervelende, maar tijdelijke tegenslagen van het leven zijn – tenminste voor twee soorten kabbelende, groen getinte zeeslakken.

Hoofden van jongeren Elysia cf. marginata Zeeslakken kunnen zichzelf losmaken van hun lichaam en gewoon rond blijven kruipen terwijl ze een nieuw lichaam laten groeien, melden ecologen aan de Nara Women’s University in Japan. Binnen een paar uur beginnen enkele gescheiden hoofden weer aan algen te knabbelen, melden Sayaka Mitoh en Yoichi Yusa 8 maart in Huidige biologie​ En binnen ongeveer 20 dagen had een derde van de jonge zeeslakken die ze zagen hun lichaam weer gegroeid, met hart en al.

Dat is de eerste keer dat iemand zo’n dramatische regeneratie van het hele lichaam in een zeeslak heeft gemeld “voor zover we weten”, zegt Yusa.

Andere wezens kunnen ook regenereren. In zekere zin zijn planariërs, de kleine scheelziende platwormen die biologiestudenten fijnhakken om regeneratie te bestuderen, ‘beter’, zegt Yusa. Ze kunnen het hele lichaam regenereren uit meerdere gesneden stukken. Toch is hun lichaamsplan eenvoudiger en hebben ze geen hart.

Een groep buisvormige zee-squirts genaamd ascidianen kan worden beschouwd als de meest complexe regeneratoren van het hele lichaam. Toch missen ascidianen ook een hart. En regeneratoren van gewervelde dieren, zoals salamanders die een staart terug laten groeien in de kaken van een roofdier, laten niet een heel lichaam teruggroeien van een afgehakt hoofd.

Mitoh merkte bij sommigen voor het eerst de extreme regeneratie van de zeeslakken op Elysia slakken in het lab. “We waren echt verrast om het hoofd te zien kruipen”, zegt Yusa.

Precies wat Elysia soorten kunnen in kruipende hoofden veranderen is nog niet duidelijk. Zeebioloog Sónia Cruz van de Universiteit van Aveiro in Portugal werkt samen met twee anderen Elysia soort maar nog nooit zoiets gezien. Ze waarschuwt echter wel dat ze geen systematische tests heeft gedaan.

Het kan enkele uren duren voordat de kop van een zeeslak zichzelf losscheurt van zijn lichaam, dus Mitoh en Yusa betwijfelen of het verwijderen van de kop helpt wanneer roofdieren aanvallen. In plaats daarvan zou een afneembaar lichaam de zeeslak een drastische, maar effectieve manier kunnen geven om met parasieten om te gaan. In een partij wild gevangen E. atroviridis zeeslakken, de weinigen die hun lichaam lieten vallen, werden geparasiteerd door roeipootkreeftjes. Dat gold ook voor degenen die zojuist stukjes van hun lichaam verloren, waarvan sommige ook weer terugkwamen.

Bij nader inzien ontdekten de onderzoekers dat zeeslakken een lichte groef hebben die aan de achterkant van het hoofdgebied is gelust en lijkt te werken als een breekzone. De achtergebleven lichamen kunnen nog dagen of zelfs maanden zelfstandig bewegen. Een verlaten lichaam groeit echter niet terug. Het bladvormige overblijfsel wordt in plaats daarvan bleek en zwak en sterft uiteindelijk af.

Wat zou kunnen helpen Elysia naaktslakken beheren zo’n extreme hergroei is hun vermogen om de kleine groene zonlicht-vangen energiefabrieken, chloroplasten genaamd, van planten te stelen, mijmeren de onderzoekers. Heel jonge slakken hebben geen bladgroenkorrels. “Ze moeten de celwanden van zeealgen doorboren en van de inhoud nippen”, zegt Yusa. De grazende slakken kunnen de bladgroenkorrels weken of maanden in leven houden.

Biologen debatteren over wat de gestolen chloroplasten voor hun ontvoerders doen, behalve dat ze een mooie, groene tint geven. Yusa heeft de geplunderde bladgroenkorrels echter in verband gebracht met daaruit voortvloeiende zaken als verbeterde reproductie. Als chloroplasten meer zijn dan cosmetisch, is die energieboost misschien precies wat een afgehakt hoofd nodig heeft om (meer dan) vooruit te komen.