Lithiummijnbouw kan sommige flamingo’s in Chili in gevaar brengen

Flamingo’s kunnen een soort kanarie in de kolenmijn zijn als het gaat om het waarschuwen voor verborgen kosten van groene technologieën. Lithiumwinning lijkt een grote bedreiging te vormen voor de iconische roze vogels die afhankelijk zijn van ecologisch kwetsbare zoutvlakten die grenzen aan het hoge Andesgebergte. Mijnbouw van het metaal en klimaatverandering samen veroorzaken de achteruitgang van twee soorten flamingo’s alleen te vinden op de plateaus van de Andes, rapporteren onderzoekers op 9 maart in de Proceedings van de Royal Society B.

Lithium, dat wordt gebruikt in lichtgewicht, oplaadbare batterijen voor elektrische auto’s, smartphones en andere artikelen, zal naar verwachting een belangrijke rol spelen bij het bestrijden van klimaatverandering. In de komende tien jaar zal de wereldwijde vraag naar het metaal naar schatting verviervoudigen (SN: 5/7/19). De nieuwe bevinding benadrukt dat de zoektocht naar lithium niet zonder nadelen is, passend in een groeiend aantal onderzoeken dat de nadelige effecten van lithiumwinning op ecosystemen onthult.

Een van ’s werelds rijkste lithiumafzettingen strekt zich uit over delen van Chili, Bolivia en Argentinië, een gebied dat soms de ‘lithiumdriehoek’ wordt genoemd. De regio is ook de thuisbasis van het Atacama-woestijnplateau, een van de droogste plekken op aarde, en herbergt een reeks ondiepe ecosystemen van zoutvlakten die afhankelijk zijn van de beperkte watervoorziening. Deze ecologisch gevoelige “salares” voeden cyanobacteriën en diatomeeënalgen, die op hun beurt worden gegeten door drie soorten flamingo’s, de helft van ’s werelds flamingo-soorten.

Dit kwetsbare ecosysteem bevindt zich nu in een existentieel conflict omdat lithiumraffinagevijvers en andere industriële mijnbouwprocessen een enorme hoeveelheid water gebruiken – naar schatting 400.000 liter per ton lithium, zegt Nathan Senner, een populatie-ecoloog aan de Universiteit van South Carolina in Columbia.

En er is maar zoveel water om rond te gaan. “Dit is letterlijk de droogste woestijn ter wereld”, zegt Senner. “Veel van dat” [mining] water moet uit het grondwater komen.”

Senner – met ecoloog Jorge Gutiérrez van de Universiteit van Extremadura in Spanje en vogelecoloog Juan Navedo van de Austral University of Chile in Valdivia en anderen – verzamelden meer dan 30 jaar aan flamingo-onderzoeken. De onderzoekers onderzochten ook satellietbeelden die veranderingen in het wateroppervlak volgden in vijf zoutvlakten in het Chileense deel van de lithiumdriehoek. En het team volgde de niveaus van cyanobacteriën met behulp van satellietgegevens, samen met klimatologische factoren die de waterstanden van de zoutvlakten zouden kunnen beïnvloeden, zoals neerslag en temperatuur.

Senner en zijn collega’s ontdekten dat sinds 1984 de vijf salares elk met minstens 30 procent in oppervlakte zijn gekrompen, deels als gevolg van verhoogde verdamping, die wordt beïnvloed door klimatologische factoren zoals wind, vochtigheid en temperatuur. Het team ontdekte ook dat er een grote variabiliteit in het waterpeil tussen de jaren is. En die schommelingen lijken het aantal flamingo’s in een bepaald jaar sterk te dicteren door de beschikbaarheid van het voedsel van de vogels te bepalen.

Flamingo-tellingen “kunnen in slechts een paar jaar met letterlijk duizenden individuen veranderen”, zegt Senner.

De langdurige droogtrend door klimaatverandering, die de algehele beschikbaarheid van voedsel voor flamingo’s kan verminderen, wordt verergerd door de altijd dorstige lithiummijnbouw, zegt het team. En het laat een stempel achter op twee van de flamingosoorten: de Andes (Phoenicoparrus andinus) en de James’ (P. jamesi) flamingo’s, waarvan de populatie in de Salar de Atacama in Chili in 11 jaar respectievelijk met 12 procent en 10 procent is afgenomen. Dit is een verlies van honderden vogels.

Het team koppelt deze achteruitgang rechtstreeks aan lithiummijnbouw. Terwijl de mijnvijvers in de Salar groeiden, namen de populaties van de nabijgelegen James’ en Andes-flamingo’s in nauwe samenhang af. Waterverlies door nieuwe mijnbouwactiviteiten kan een grote boosdoener zijn. Tussen 1986 en 2018 steeg de grondwateraanvoer voor de productie van lithium van nul naar 1,8 kubieke meter per seconde. Tegelijkertijd verloor de Salar jaarlijks zo’n vijf voetbalvelden aan oppervlakte.

Hoewel de achteruitgang niet in de hele regio plaatsvond, zijn de bevindingen vooral zorgwekkend voor deze twee soorten omdat ze nergens anders ter wereld leven. “Ze zijn volledig gehecht aan deze zoute meren”, zegt Senner.

De afname van flamingo’s en het drogen van de salar kunnen ook weergalmende effecten hebben op mensen, aangezien het populaire, op flamingo’s gebaseerde ecotoerisme in de regio er waarschijnlijk onder zou lijden, zegt het team.

“Op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde richtlijnen voor natuurbehoud kunnen in de toekomst nog steeds het behoud van enkele belangrijke hypersaline-systemen in de regio mogelijk maken”, zegt Mattia Saccò, een ecoloog aan de Curtin University in Perth, Australië, die niet betrokken was bij het onderzoek. Maar, voegt Saccò toe, opwarming en mijnbouw zullen op sommige plaatsen zeer waarschijnlijk het verlies van volledige zoute ecosystemen in het binnenland veroorzaken.

Aangezien de behoefte aan lithium zal toenemen voor gebruik in technologieën zoals elektrische voertuigen, kan de bedreiging voor de flamingo’s alleen maar toenemen.

“Het is een echt raadsel, want het is duidelijk dat niemand zal beweren dat klimaatverandering niet het monster is waarmee we het hoofd moeten bieden”, zegt Senner. Toch, zoals deze studie suggereert, kunnen de technologieën die de mensheid kunnen helpen de klimaatverandering te bestrijden, hun eigen reeks negatieve ecologische effecten hebben. Zich bewust zijn van die gevolgen zal cruciaal zijn om de kosten en baten van dergelijke oplossingen af ​​te wegen, zegt Senner.

Het vinden van manieren om die ecologische kosten te verlagen, zou een nuttige manier kunnen zijn, zegt hij, met name door lithiumwinning waterefficiënter te maken of de mogelijkheid om lithium uit gebruikte batterijen te recyclen te verbeteren.