Videobeelden tonen uitgebreide parings- en verdedigingsmechanismen van de charismatische koppotige
De flamboyante inktvis (Metasepia pfefferi) staat bekend om zijn heldere paarse en gele patronen. Recente veldwaarnemingen hebben vrouwtjes gevangen die 15 tot 25 eieren tegelijk in kokosnootschalen legden en suggereren dat de dieren keer op keer naar dezelfde schaal terugkeren of schelpen delen met andere vrouwtjes.
Laat je niet misleiden door de naam. Flamboyante inktvis (Metasepia pfefferi) zien er meestal allesbehalve flitsend uit. Afbeeldingen en videos van de mariene weekdieren die in fel paarse en gele tinten knipperen, liggen verspreid over het internet, wat het idee bestendigt dat deze dieren constant een show in het wild opvoeren. Maar een nieuwe studie bewijst precies het tegenovergestelde: flamboyante inktvissen zien er het grootste deel van hun tijd uit als een hoop modder.
“Deze dieren hebben een uitstekende camouflage”, zegt Roger Hanlon, een zeebioloog bij het Marine Biological Laboratory in Woods Hole, Massachusetts. Gespecialiseerde cellen en structuren in hun huid zorgen ervoor dat de dieren ogenblikkelijk in opzichtige patronen kunnen veranderen, maar ook kunnen opgaan.
Hanlon wilde graag zien hoe de dieren flamboyantie in balans brachten met camouflage in de natuur en organiseerde twee veldstudies in een habitat voor inktvissen voor de kust van Noord-Sulawesi, Indonesië. Duikers van burgerwetenschappers verkenden het Lembeh Strait-gebied gedurende acht dagen in 2002 en opnieuw gedurende 11 dagen in 2019, waarbij ze voorzichtig waren om af te luisteren zonder de dieren te storen. Videobeelden die nu door het team zijn verzameld onthult intieme details van de paringspraktijken en het verdedigingsgedrag van de soort evenals wat de dieren doen in hun rusttijd. Hanlon en Gwendolyn McManus, een student mariene biologie aan de Northeastern University in Boston, beschrijven de resultaten in de Journal of Experimental Marine Biology and Ecology.
De eenzame soort slentert langzaam over de zeebodem en foerageert in een grauw gebied van modder en zand tussen koraalriffen. “Het is als een maanlandschap of een woestijn”, zegt Hanlon. Flamboyante inktvissen krijgen de kleur en textuur van hun modderige zeebodemachtergrond en doen zich voor als een klomp zand of een rots. Net als sommige andere koppotigen brengen deze inktvissen het grootste deel van hun tijd incognito door, waarbij ze hun displays reserveren voor speciale gelegenheden: een roofdier verwarren, een partner het hof maken en sparren met rivaliserende vrijers.
Door 24/7 hun knappe uiterlijk te laten knipperen, zou ongewenste aandacht worden getrokken. Maar het is handig als hun eerste verdedigingslinie – camouflage – faalt. Dan zullen zowel mannen als vrouwen deelnemen aan een campagne van onvoorspelbaarheid. Wanneer het dier wordt geconfronteerd met een bedreiging, kan het snel zijn kleuren laten knipperen om het roofdier bang te maken, soms in slechts 700 milliseconden. Vervolgens doorloopt het andere verwarrende gedragingen – spuiten, inkt schieten en terugkeren naar camouflage – totdat het de vijand heeft ontweken.
Mannetjes vertonen ook flamboyante vertoningen om de dames aan te trekken. Nadat ze in de verte een vrouwtje hebben gezien, pronkt een mannetje met felle kleuren en golft het hun mantelstrepen in een beweging die ‘de passerende wolk’ wordt genoemd. Onderzoekers observeerden ook twee soorten gebaren tijdens deze kleurrijke routine: zwaaien met de arm (doet denken aan een menselijke buiging) en kussen (een tik op de arm van het vrouwtje met zijn armen). “Deze displays zijn echt uitgebreid en dynamisch”, zegt Hanlon. “En ze zijn vergelijkbaar met wat sommige van de meest geavanceerde vogels doen en zelfs sommige primaten.”
Liefdesdriehoeken komen voor, en mannen bewaken soms vrouwen en bevechten andere mannen (SN: 5/12/17). Bij vechtpartijen splitsen mannelijke lichaamspatronen flirten en vechten op. De kant naar het vrouwtje laat het heldere motief zien, terwijl de kant naar het mannetje een agressief wit patroon krijgt.
Al deze opwinding kan mannen in gevaar brengen. Hanlon herinnert zich een geval waarbij een achterwaarts zwemmend mannetje werd weggevaagd door een schorpioenvis te midden van zijn flamboyante vertoon. “Er is een prijs die je betaalt voor het tonen aan een vrouw die niet oplet waar je heen gaat”, zegt Hanlon.
Maar het risico kan met een beloning komen – voor sommige gelukkige jongens. Uiteindelijk kan een vrouwtje haar armen openen en een snelle drie seconden paren. Om erachter te komen welke flirttactieken een vrouw precies gebruikt om haar partner te selecteren, zijn meer gegevens nodig. ‘Richt ze zich op de verkeringdans van de man? Op zijn ‘kus’-signaal? Of hoe helder zijn voorbijgaande wolk is? Het is te vroeg om te zeggen ‘, zegt Alex Schnell, natuurwetenschapper aan de universiteit van Cambridge die niet bij het onderzoek was aangesloten.
Mannetjes werden ook vaak neergeschoten, omdat kieskeurige vrouwtjes grotendeels onbewogen lijken door hun showmanschap. Van de 108 waargenomen kussen leidden er slechts 20 tot iets meer. De waarnemingen duiden erop dat de meest succesvolle mannen misschien degenen zijn die het hardst werkten en volhardend bleven.
De veldwaarnemingen vullen lacunes in de kennis over hoe deze dieren in het wild overleven en zijn in tegenspraak met twee eerdere onderzoeken in een lab en een aquarium, evenals foto’s en video’s van duikers, die suggereerden dat de dieren hun flamboyante patronen vaker vertoonden. Opdoemende mensen, felle lichten en tanks met een hogere dichtheid hebben mogelijk het gedrag van een soort die het grootste deel van zijn tijd alleen en onder de radar doorbrengt, veranderd.
