Lenzen zijn niet zomaar domme buizen die u aan uw camera bevestigt; ze manipuleren licht op complexe manieren. Een van de neveneffecten hiervan is optische vervorming. Laten we er meer in detail naar kijken.
U merkt waarschijnlijk optische vervorming in uw afbeeldingen wanneer u foto’s maakt van dingen met rechte lijnen, zoals gebouwen. Wat in het echt een rechte lijn is, kan in uw foto krom worden weergegeven. Dit kunt u zien aan het raamkozijn in onderstaand voorbeeld. Ik heb enkele richtlijnen toegevoegd om de vervorming beter zichtbaar te maken. Merk op hoe de houten latten een beetje buigen, vooral als je verder van het midden van de foto beweegt.
Optische vervorming onderscheidt zich van perspectiefvervorming, waarbij verschillende lenzen met verschillende brandpuntsafstanden verschillende gezichtsvelden geven en voor- en achtergrondobjecten verschillend weergeven. Lees ons artikel over de normale brandpuntsafstand voor meer informatie over perspectiefvervorming.
VERWANT: Wat is een “normale” cameralens?
Er zijn twee belangrijke soorten optische vervorming: tonvormige vervorming (hierboven te zien) en speldenkussenvervorming. Laten we ze om beurten bekijken.
Vatvervorming
Bij tonvormige vervorming lijken rechte lijnen vanuit het midden van het beeld naar buiten te buigen. Dit gebeurt normaal gesproken wanneer u fotografeert met een groothoeklens, maar u zult hetzelfde effect zien bij andere, langere lenzen in bepaalde omstandigheden. Een overdreven versie van het vervormingspatroon ziet er zo uit.
VERWANT: Wat is een groothoeklens?
Wat er gebeurt, is dat de vergroting van het beeld afneemt naarmate je verder naar de randen toe beweegt, wat het effect van buigende lijnen geeft. Dit wordt tonvormige vervorming genoemd omdat het lijkt alsof de afbeelding op een bol of ton is afgebeeld. Je kunt dat effect echt zien in de GIF hieronder.
Tonvormige vervorming is de meest voorkomende vorm van vervorming die u tegenkomt, vooral als u fotografeert met groothoeklenzen. Hoewel het mogelijk is om het aan te passen met Photoshop of Lightroom, kom je er nooit helemaal vanaf, omdat het een eigenschap is van de lenzen die je gebruikt. Professionele architectuurfotografen geven duizenden dollars uit aan groothoeklenzen die dit niet voor niets hebben.
Het grootste probleem met tonvormige vertekening is niet wat het doet met rechte lijnen in landschaps- of architectuurfoto’s, maar wat het doet met portretten. In de onderstaande afbeelding kun je zien dat mijn neus er vreemd enorm uitziet en mijn – normaal gesproken spectaculaire – gezicht lijkt op iets uit een Hollywood-wezen.
Tonvormige vervorming is een van de redenen waarom de beste portretlenzen meestal telelenzen zijn; groothoeklenzen zijn gewoon niet erg flatterend.
Speldenkussenvervorming
Kussenvormige vervorming is in sommige opzichten het tegenovergestelde van tonvormige vervorming. Dit gebeurt normaal gesproken wanneer u fotografeert met een lange telelens – zeg 200 mm – en het lijkt alsof lijnen naar het midden van het beeld naar binnen buigen. Hieronder ziet u een overdreven vervormingspatroon.
De vergroting van het beeld wordt steeds dichter bij de randen, wat het schijnbare buigeffect geeft. Het is duidelijker dichter bij de randen van de afbeelding, zoals in deze opname van een kast in mijn keuken. Ik heb een richtlijn en een close-up toegevoegd zodat je het effect kunt zien.
Kussenvormige vervorming komt vrij vaak voor bij goedkopere telelenzen. Duurdere lenzen hebben elementen die het effect minimaliseren. Met name het telefoto-uiteinde van een lange zoomlens – zoals bijvoorbeeld een 18-300 mm-lens – heeft de neiging om dit weer te geven.
Notitie: Er is een ander vervormingstype, snorvervorming genaamd, dat een combinatie is van zowel tonvormige als kussenvormige vervorming. Het wordt zo genoemd omdat de vervormingslijnen in de bovenste helft van het beeld de vorm aannemen van een stuursnor. Het is de zeldzaamste vorm van vervorming en je ziet het normaal gesproken alleen als je met oude filmlenzen werkt.
Wat kunt u doen tegen optische vervorming?
Optische vervorming is een eigenschap van de uitrusting die je gebruikt en als zodanig kun je er tijdens het fotograferen niet echt veel aan doen, behalve dat je je ervan bewust bent dat het gebeurt en je uitrusting kent. Als je veel geld te investeren hebt, kun je dure lenzen kopen die minder optische vervorming vertonen. Als je niet bereid bent om dat soort geld erin te steken, moet je gewoon een beetje vervorming accepteren.
Vervorming is echter niet altijd een slechte zaak. Tonvormige vertekening is een onderdeel van het gebruik van een groothoeklens en kan zelfs bijdragen aan het drama van landschapsbeelden; speldenkussenvervorming kan portretonderwerpen dunner doen lijken. De realiteit is dat als je een perfect steenpatroon probeert te schieten, dit een nadelig effect kan hebben op je beeld, maar als je een onderwerp uit de echte wereld fotografeert en je bent niet helemaal in hun gezicht met een zeer brede hoek lens, dan merk je het waarschijnlijk niet al te veel.
De onderstaande opname is bijvoorbeeld een portret gemaakt met een groothoeklens van 17 mm op een full-frame camera – dat is bijna net zo breed als groothoeklenzen.
Hier is een landschap dat is opgenomen met dezelfde brandpuntsafstand. Er is een tonvormige vervorming aan de gang, maar wat maakt het uit?
U kunt ook veel doen om vervorming te corrigeren met Photoshop of Lightroom. Ze hebben ingebouwde tools die vervormingsprofielen kunnen toepassen op honderden van de meest populaire lenzen.
Open in Photoshop de afbeelding en ga naar Filters> Lenscorrectie. Als Adobe een vervormingsprofiel voor uw lens heeft, wordt dit automatisch toegepast.
Vink in Lightroom in de ontwikkelmodule onder Lenscorrecties het vakje “Profielcorrecties inschakelen” aan.
Deze tools elimineren vervorming niet volledig, maar ze minimaliseren het effect.
Optische vervorming is slechts een onderdeel van het maken van foto’s met onvolmaakte lenzen – en alle lenzen zijn van nature onvolmaakt. Je kunt het effect van de vervorming verminderen door je bewust te zijn van waarom (en wanneer) het gebeurt, de juiste uitrusting voor de foto te kiezen en nabewerking te gebruiken.
