De bevinding suggereert dat mentale getallenlijnen aangeboren zijn, niet aangeleerd. Maar het idee heeft critici
Deze honingbij wordt getraind om het concept van de nummer drie te herkennen door suikerwater te drinken uit een micropipet die in het midden van een paneel met drie zwarte vierkanten is geplaatst.
Net als veel mensen lijken honingbijen de voorkeur te geven aan hun aantallen die van links naar rechts zijn gerangschikt.
Honingbijen die zijn getraind om een specifiek aantal te herkennen, hebben de neiging om naar links te vliegen wanneer ze twee naast elkaar gelegen opties van een kleiner aantal krijgen en naar rechts wanneer de opties een groter aantal vertegenwoordigen, beweert een nieuwe studie. De bevinding suggereert dat honingbijen hebben een “mentale getallenlijn” en dat deze associatie biologische wortels heeft, rapporteren onderzoekers 17 oktober in de Proceedings van de National Academy of Sciences.
Terwijl sommige wetenschappers het erover eens zijn dat de studie een overtuigend argument maakt voor een mentale getallenlijn bij honingbijen, beweren anderen dat het nieuwe werk een te grote vereenvoudiging is van complex menselijk gedrag.
Veel mensen hebben een mentale getallenlijn die vaak kleinere getallen aan de linkerkant en grotere getallen aan de rechterkant plaatst – als je wordt gevraagd om verschillende druiventrossen op grootte te ordenen, zou je ze waarschijnlijk op een rij zetten door het aantal druiven van links naar rechts te vergroten. Of deze associatie bij de geboorte aanwezig is of later in het leven is geleerd, is al lang onderwerp van discussie.
Eerder werk heeft aangetoond dat honingbijen kunnen tellenen dat ze zelfs het concept van nul begrijpen (SN: 6/7/18). “Als je je al deze feiten realiseert, een voor de hand liggende vraag” [is whether honeybees have] de zogenaamde mentale getallenlijn”, zegt Martin Giurfa, bioloog aan de Université Paul Sabatier in Toulouse, Frankrijk. Giurfa werkte vanuit huis tijdens COVID-19-lockdowns en testte 134 honingbijen (Apis mellifera) over hun vermogen om getallen te ordenen met behulp van een ontwerp dat is ontwikkeld met onderzoekers die soortgelijke experimenten met kuikens hadden gedaan en menselijke baby’s (SN: 1/29/15).
Eerst moest Giurfa zijn bijenleerlingen leren getallen te herkennen. Met behulp van suikerwater lokte hij honingbijen naar een testkamer die was gebouwd van een hergebruikte wijnkist. Voor elke bij hing hij een paneel aan de achterkant van de doos met een bepaald aantal symbolen erop – een, drie of vijf – en gaf ze het suikerwater zodat ze zouden leren het nummer met voedsel te associëren. Door te variëren hoe de symbolen eruit zagen tussen bezoeken, zorgde hij ervoor dat de bijen het nummer zelf leerden en niet bepaalde vormen of arrangementen.
Na 30 ritten naar de box was het tijd voor een test: Giurfa verwijderde het trainingspaneel en zette twee spiegelbeeldpanelen op, een aan de linkerwand van de box en een aan de rechterkant. Deze nieuwe panelen hadden ofwel hetzelfde aantal symbolen als het trainingspaneel, minder symbolen of meer.
Naar welk paneel vlogen de bijen – links of rechts? “Het hangt af van uw referentienummer”, zegt Giurfa. Van de bijen die op “één” waren getraind, vloog 72 procent naar het “drie”-paneel aan de rechterkant, maar van de bijen die op “vijf” waren getraind, ging 73 procent naar het “drie”-paneel aan de linkerkant. “Dat is precies het concept van de mentale getallenlijn”, zegt Giurfa. “Je stemt getallen af op basis van je referentie.” Als het testnummer hetzelfde was als het trainingsnummer, vertoonden de bijen geen voorkeur voor links of rechts.
Deze experimenten “maken een zeer overtuigend argument” voor een mentale getallenlijn bij honingbijen, zegt Felicity Muth, een bioloog aan de Universiteit van Texas in Austin die niet bij het onderzoek betrokken was. “Ze hebben een aantal bedieningselementen die de alternatieve verklaringen die ik kan bedenken echt uitsluiten.”
Giurfa gelooft dat deze resultaten aantonen dat mentale getallenlijnen, of op zijn minst een onderdeel ervan, in het dierenrijk aanwezig zijn. Niet iedereen is echter overtuigd.
“De oversimplificatie van complexe menselijke concepten, zoals die van ‘getallenlijn’, moet worden vermeden, omdat ze de realiteit van de verschijnselen die ze mogelijk maken ernstig vervormen”, zegt Rafael Núñez, een cognitief wetenschapper aan de Universiteit van Californië, San Diego.
Núñez, die co-auteur is van een artikel kritisch over de eerdere kuikenstudiedenkt dat dieronderzoek zou moeten onderzoeken waarom bijen en kuikens aangeboren mentale getallenlijnen zouden hebben, terwijl sommige menselijke groepen, zoals die hij heeft gestudeerd in Papoea-Nieuw-Guinea, niet doen. Giurfa erkent dat cultuur een rol speelt bij het verklaren waarom niet elke volwassene van nature getallen van links naar rechts ordent, maar meent dat het bewijs er is voor een biologische onderbouwing (SN: 23-8-21).
Deze studie legt niet uit waarom de hersenen van bijen, kuikens en baby’s allemaal zijn samengekomen op dezelfde volgorde van links naar rechts, maar biedt wel een mogelijk antwoord: hun asymmetrische hersenen. Alle drie hebben hersenen die informatie aan de linker- en rechterkant anders verwerken. “Het kan een inherente eigenschap zijn van deze gelateraliseerde hersensystemen”, zegt Giurfa.
Een gedeeld systeem voor het organiseren van getallen, als het echt wijdverbreid is, zou laten zien hoe verrassend gelijkaardige dierlijke geesten kunnen zijn met die van ons. Hoewel sommige cognitieve vermogens uniek menselijk lijken te zijn, denkt Giurfa dat er gevaar schuilt in het negeren van de vermogens van dieren. “In sommige opzichten verschillen we van dieren”, zegt hij, “maar in andere lijken we erg op elkaar. Het ontkennen van deze gelijkenis is niet wat ons zal helpen begrijpen wat we zijn.”
