Wat zijn cytotoxische middelen en hoe werken ze tegen kanker?

Soorten cytotoxische middelen

Zeker cytotoxische middelen zijn vooral effectief bij de behandeling van specifieke kankers, wat betekent dat het type kanker meestal bepaalt welke chemotherapiemedicijnen worden gebruikt. Andere factoren, waaronder bijwerkingen, zijn ook belangrijk om te overwegen bij het bepalen van een behandelplan.

U moet ook weten dat ongeacht het type chemotherapie dat wordt gebruikt, er ook andere medicijnen nodig kunnen zijn, hetzij om de kanker te bestrijden of om bijwerkingen te beheersen.

alkylerende medicijnen

Alkylerende middelen interfereren met de reproductie van kankercellen door het DNA van de cellen te beschadigen. Alkyleringsmiddelen worden gebruikt om kankers te behandelen, zoals:

• borstkanker
• eierstokkanker
• longkanker
• leukemie
• lymfoom
• sarcoom
• en verschillende anderen

Enkele voorbeelden van alkylerende middelen zijn altretamine (Hexalen), trabectedine (Yondelis) en busulfan (Busulfex, Myleran).

nitrosourea

Een groep alkylerende geneesmiddelen, nitrosourea genaamd, heeft een uniek vermogen om de hersenen te bereiken. Deze middelen kunnen de bloed-hersenbarrière passeren, waardoor de meeste medicijnen en vele andere giftige stoffen hersenweefsel niet kunnen bereiken. Om die reden zijn nitrosoureums vooral nuttig bij de behandeling van hersentumoren.

Enkele voorbeelden van nitrosourea zijn carmustine (BiCNU) en lomustine (Ceenu, Gleostine).

Hoewel alkylerende middelen zeer effectief kunnen zijn bij het verstoren van de groei van kankercellen, vormen deze geneesmiddelen ook een potentieel risico. Ze kunnen de cellen in het beenmerg beschadigen, dat rode bloedcellen aanmaakt. In zeldzame gevallen leidt dit tot leukemie. Het risico is het grootst bij hogere doses alkylerende middelen. Bij kleinere doses is het risico kleiner.

Cytotoxische antibiotica

Deze middelen, ook wel ‘antitumorantibiotica’ genoemd, zijn niet zoals de antibiotica die u gebruikt om een ​​bacteriële infectie te behandelen. In plaats daarvan werken ze door het DNA in kankercellen te veranderen om te voorkomen dat ze zich vermenigvuldigen.

Enkele voorbeelden van cytotoxische antibiotica zijn:

• antracyclines zoals:
  • doxorubicine (Lipodox)
  • valrubicine (Valstar)
• niet-anthracyclines zoals:
  • bleomycine (Blenoxaan)
  • dactinomycine (Cosmegen)

antracyclines

Anthracyclines zijn het meest gebruikte type cytotoxische stof. Deze medicijnen binden zich met DNA, waardoor het geen kopieën van zichzelf kan maken en daardoor de reproductie ervan kan verstoren. Ze worden gebruikt bij de behandeling van blaaskanker, borstkanker en vele andere soorten kanker.

Ondanks de effectiviteit van deze krachtige medicijnen, hebben ze enkele potentieel ernstige bijwerkingen, waaronder hartproblemen en de dood van gezond weefsel in de buurt van de tumoren. Oudere volwassenen en mensen die hoge doses antracyclines krijgen, lopen het grootste risico.

Antimetaboliet medicijnen

Geneesmiddelen tegen metabolieten werken door te interfereren met het DNA en RNA van kankercellen en vervangen onderdelen die nodig zijn voor de constructie van DNA en RNA. Hierdoor kan het DNA geen kopieën van zichzelf maken en kunnen de cellen zich niet meer voortplanten.

Geneesmiddelen tegen metabolieten behoren tot de meest gebruikte middelen voor chemotherapie. Ze worden vaak gebruikt voor de behandeling van:

• leukemie
• borstkanker
• eierstokkanker
• kankers die het darmkanaal aantasten

Voorbeelden van antimetabolieten zijn onder meer:

• methotrexaat (Trexall)
• floxuridine (FUDR)
• clofarabine (Clolar)
• pralatrexaat (Folotyn)

Bijwerkingen variëren aanzienlijk van het ene antimetabolietmiddel tot het andere. Sommige gaan gepaard met de typische bijwerkingen, zoals:

• misselijkheid
• verlies van eetlust
• pijnlijke huidreacties op de injectieplaats

Methotrexaat (Trexall) brengt echter meer ernstige risico’s met zich mee, waaronder complicaties met betrekking tot de longen, lever en darmen.

Vinca-alkaloïden

Vinca-alkaloïden worden gemaakt van de maagdenpalmplant uit Madagaskar. Ze zijn de op één na meest gebruikte klasse van geneesmiddelen tegen kanker, vaak gebruikt in combinatie met andere medicijnen, volgens een rapport in de Internationaal tijdschrift voor preventieve geneeskunde.

Deze middelen werken door te interfereren met de microtubuli (de delen van een cel die chromosomen verplaatsen wanneer cellen zich delen).

Vinca-alkaloïden worden gebruikt om veel verschillende vormen van kanker te behandelen, waaronder:

• de ziekte van Hodgkin
• non-Hodgkin-lymfoom
• teelbalkanker
• borstkanker
• en anderen

Voorbeelden van vinca-alkaloïden zijn:

• vinblastine (Alkaban-AQ, Velban)
• vinorelbine (Navelbine)
• vincristine (Marqibo)
• vindesine (Eldisine)

In 2021 zal de Voedsel- en geneesmiddelenadministratie (FDA) nieuwe etiketteringsvereisten voor vinca-alkaloïden uitgevaardigd, die vereisen dat ze worden toegediend met intraveneuze infuuszakken en niet met injectiespuiten. Meldingen van ernstige neurologische verwondingen en overlijden veroorzaakt door spinale injecties van deze medicijnen leidden tot de verandering.

Fotodynamische geneesmiddelen en fotodynamische therapieën

Fotodynamische therapie omvat de inname van een fotosensibiliserend medicijn, dat binnen enkele dagen door kankercellen wordt opgenomen. Bij blootstelling aan speciaal licht produceert de fotosensitizer een vorm van zuurstof die kankercellen kan vernietigen.

Deze therapie wordt vaak gebruikt om huidkanker te behandelen, waaronder basaalcelhuidkanker en plaveiselcelkanker. Fotodynamische therapie kan vaak de symptomen van slokdarmkanker en niet-kleincellige longkanker verlichten.

Wanneer tumoren in de keel of luchtwegen zitten, inclusief de longen, zal een arts een endoscoop met een lampje gebruiken. De scoop wordt in de keel ingebracht, zodat het licht direct op de tumor kan worden doorgelaten.

Voorbeelden van fotosensibiliserende middelen zijn onder meer:

• porfimeer natrium (Photofrin)
• aminolevulinezuur (Levulan)

Fotodynamische therapie kan sommige gezonde cellen in het behandelingsgebied schaden, maar over het algemeen is het risico laag omdat de fotosensibiliserende middelen zich eerder op abnormale cellen ophopen. Bovendien is het licht meestal sterk gericht op de kankercellen.

Een ander nadeel is dat fotodynamisch licht niet veel meer dan een centimeter weefsel kan doordringen, dus het is geen effectieve optie voor tumoren diep in spier- of orgaanweefsel.

Platina-bevattende medicijnen

Zoals de naam al doet vermoeden, bevatten geneesmiddelen op basis van platina platinaverbindingen die zich binden aan het DNA van een kankercel. Het verknoopt in de DNA-strengen, waardoor de cel zijn eigen genetische code niet kan lezen. Wanneer niet genoeg van de code kan worden gelezen, sterft de cel.

Platina-bevattende middelen worden gebruikt voor de behandeling van eierstokkanker, darmkanker en andere vormen van kanker.

Voorbeelden van platinabevattende geneesmiddelen zijn:

• cisplatine (platinol)
• en een nieuwer type cisplatine, fenantriplatine

EEN 2018 studie merkt op dat op platina gebaseerde chemotherapiemedicijnen gepaard gaan met ongeveer 40 verschillende bijwerkingen, variërend van misselijkheid en braken tot anafylaxie (ernstige allergische reactie) en cytopenie.

Vanwege het hoge risico op bijwerkingen worden patiënten die platinabevattende middelen gebruiken vaak op niet-chemotherapeutische geneesmiddelen geplaatst, zoals magnesiumsupplementen en cytokineblokkers van monoklonale antilichamen, om bijwerkingen te behandelen.

taxanen

Net als vinca-alkaloïden blokkeren taxanen ook de celdeling door te interfereren met het vermogen van de microtubuli om chromosomen te transporteren tijdens mitose.

Taxanen behoren, samen met verschillende andere soorten kanker, tot de meest gebruikte geneesmiddelen voor chemotherapie bij de behandeling van borstkanker en niet-kleincellige longkanker.

Twee veelgebruikte taxanen zijn paclitaxel (Abraxane) en docetaxel (Docefrez).

Topoisomeraseremmers

Topoisomeraseremmers worden ook wel ‘plantaardige alkaloïden’ genoemd omdat ze zijn afgeleid van een soort plant. Ze verstoren de werking van de enzymen topoisomerases, die een sleutelrol spelen bij het scheiden van DNA-strengen van kankercellen, waardoor ze gekopieerd kunnen worden.

Topoisomeraseremmers worden gebruikt bij de behandeling van:

• leukemie
• longkanker
• eierstokkanker
• darmkanker
• alvleesklierkanker
• teelbalkanker
• evenals kankers van andere organen

Deze medicijnen zijn onderverdeeld in twee categorieën op basis van het enzym dat ze beïnvloeden:

• Topoisomerase I-remmers. Enkele voorbeelden van topoisomerase I-remmers zijn irinotecan (Onivyde) en topotecan (Hycamtin).
• Topoisomerase II-remmers. Voorbeelden van topoisomerase II-remmers zijn etoposide (Etopophos, Toposar) en teniposide (Vumon).

Mogelijke bijwerkingen van topoisomeraseremmers omvatten verschillende bijwerkingen die vaak worden geassocieerd met chemotherapie, waaronder:

• misselijkheid
• braken
• laag aantal rode bloedcellen
• haaruitval
• gewichtsverlies

Waar het op neerkomt:

Cytotoxische middelen worden gebruikt bij chemotherapie omdat ze effectief kunnen zijn bij het stoppen of vertragen van de deling en verspreiding van kankercellen. Het zijn krachtige medicijnen die kunnen leiden tot bijwerkingen variërend van misselijkheid tot bloedarmoede tot mogelijk levensbedreigende complicaties van belangrijke organen.

Cytotoxische middelen zijn ook actieve onderzoeksgebieden, waarbij elk jaar nieuwe geneesmiddelen en verbeterde versies van bestaande geneesmiddelen worden ontwikkeld.