Een nieuw boek vraagt: waarom noemen mensen sommige dieren ongedierte?

Ongedierte
Bethany Brookshire
Ecco, $ 28,99

We besteden zoveel tijd om ervoor te zorgen dat dieren in het wild bij ons vandaan blijven, of dat nu het zetten van vallen, het bouwen van hekken of het blussen van gif is. Natuurlijk zijn ongewenste gasten vervelend. Maar waarom beschouwen we sommige dieren als “ongedierte”? Het draait allemaal om perspectief, zegt wetenschapsjournalist Bethany Brookshire. “We kunnen gif uitdelen voor ratten en protesteren tegen hun gebruik als proefdier. We kunnen in de herfst herten schieten en in de lente hun schattige kroost aan onze kinderen laten zien’, schrijft ze in haar nieuwe boek, Ongedierte: hoe mensen dierlijke schurken creëren.

Brookshire stelt dat we dieren als “ongedierte” beschouwen als we ze vrezen (zoals slangen). Of wanneer ze gedijen in een niche die we onbedoeld voor hen hebben gecreëerd (denk aan ratten in de New Yorkse metro). Of wanneer ze een manier vinden om te leven in een habitat die nu wordt gedomineerd door mensen (al die herten in de buitenwijken). Soms demoniseren we een dier als we het gevoel hebben dat het ons vermogen om het landschap te beheersen bedreigt (zoals coyotes die ons vee, onze huisdieren en zelfs onze kinderen aanvallen).

Door de lens van wetenschap, geschiedenis, cultuur, religie, persoonlijke anekdotes en een grote dosis humor, analyseert Brookshire hoe ons perspectief onze relaties met onze dierlijke buren vormgeeft. Ze gaat ook het veld in – achter ratten aan, jaagt op pythons, temt wilde katten, spoort gedrogeerde beren op – om uit de eerste hand te zien hoe ongedierte wordt behandeld.

Wetenschap nieuws sprak met Brookshire, een voormalig personeelsschrijver voor Wetenschapsnieuws voor studenten (nu Wetenschapsnieuws onderzoekt), over wat we kunnen leren van ongedierte en hoe we ermee kunnen samenleven. Het volgende gesprek is bewerkt voor duidelijkheid en beknoptheid.

SN: Wat inspireerde je om dit boek te schrijven?

Brookshire: Ik schreef een nieuwsbericht dat ging over muizen die samenleven met mensen (SN: 4/19/17). [It was based on a study] waaruit blijkt dat we huismuizen hebben sinds we huizen hebben. Ik hou van het feit dat mensen deze andere dieren hebben laten profiteren van de ecosystemen die we in wezen creëren sinds we een gevestigd leven begonnen te leiden. Elke locatie met mensen heeft zijn ‘rat’. Soms is dat een rat, en soms is het een duif of een kaketoe of een hagedis of een paard. Het gaat er niet om wat deze dieren doen. Dieren leven in ecosystemen die we creëren, en we haten dieren die te dichtbij leven.

SN: Wat verraste je tijdens je onderzoek?

Brookshire: De reflexiviteit van de reacties van mensen [to pests]. Mensen reageren emotioneel. Als je ze laat pauzeren en erover nadenkt, zeggen ze: “Oh wauw, dat slaat nergens op. Ik zou niet betrapt moeten worden als ik een wasbeer probeer te doden met een zwaard.” Maar op dit moment ben je zo verwikkeld in de schending van wat je ziet als je persoonlijke ruimte.

Het andere is de mate waarin onze minachting voor ongedierte is verpakt in sociale rechtvaardigheid. Vaak zien we deze haat en afkeer voor dieren die we zien als ‘lage klasse’. Mensen van hoge klasse hebben geen ratten. En dat gaat echt over sociale rechtvaardigheid, over infrastructuur en het vermogen van mensen om in schone huizen te wonen, hun voedsel goed op te slaan of zelfs maar een huis te hebben.

Ook de manier waarop we met deze dieren omgaan heeft vaak sporen van kolonialisme, zoals in het hoofdstuk over olifanten. [In Kenya, European colonists] liet mensen maïs en suikerriet verbouwen, waar olifanten dol op zijn. Kolonisatie creëerde nationale parksystemen die ervan uitgingen dat mensen geen plaats hadden in de wildernis, waardoor inheemse veehouders werden verdreven. Door kolonisatie ontstond de markt voor gepocheerd ivoor. En koloniserende mensen gingen ervan uit dat inheemse volkeren niet van olifanten hielden of hun voordelen kenden. We leven met de gevolgen. Veel moderne pogingen om olifanten te beschermen worden geleid door westerse mensen, en ze gaan ervan uit dat stroperij het grootste probleem met olifanten is en dat inheemse mensen niet weten wat het beste is voor zichzelf of de olifanten. In feite een conflict tussen mens en olifant [which includes elephant crop raids] is het veel grotere probleem, en inheemse volkeren hebben een lange geschiedenis van samenleven met olifanten.

SN: In het boek keek je naar veel verschillende culturen en nam je inheemse stemmen op.

Brookshire: Het is belangrijk om te beseffen dat er meer dan één manier is om naar de wereld te kijken. Door te leren van andere culturen, helpt het ons onze vooroordelen te begrijpen. Pas als je buiten je eigen overtuigingen gaat, realiseer je je dat dit niet gewoon is zoals de dingen zijn.

SN: Dat blijkt als je schrijft over de Karni Mata-tempel in India, ook wel bekend als de Tempel van de Ratten. Tempelratten worden niet als ongedierte behandeld, maar een rat in huis wel.

Brookshire: Dat is het resultaat van de context. En dat zie je de hele tijd in westerse culturen. Mensen houden van eekhoorns. Nou, het zijn eigenlijk ratten met betere PR. Dan heb je mensen die ratten als huisdier hebben, die waarschijnlijk zouden schreeuwen als er een rioolrat langs zou rennen.

SN: Zijn er dieren die u als een plaag beschouwt?

Brookshire: Nee. Het dier waarvan ik waarschijnlijk de meest negatieve indruk heb gekregen, is een mens. Het is grappig omdat we denken dat we alles kunnen uitroeien. En ik hou ervan hoe deze dieren zijn gegaan: “Oh, vergif? Dat is schattig.” “O, een val? Je bent grappig.” We hebben geprobeerd elektrische hekken op olifanten te gebruiken [to stop them from eating crops]. En olifanten zeggen: ‘Raad eens? Ivoor geleidt geen elektriciteit.” Ook al hebben ze geen slagtanden, olifanten pakken gewoon een boomstam op [to destroy the fence].

SN: Hoop je de mening van mensen over ongedierte te veranderen?

Brookshire: Ik hoop dat ze zullen vragen waarom ze zo op ongedierte reageren. In plaats van gewoon te zeggen: “Dit dier stoort me”, vraag waarom, en is het logisch. Ik hoop ook dat het meer nieuwsgierigheid wekt naar de dieren om ons heen. Ik heb van inheemse groepen geleerd hoeveel kennis ze hebben van de dieren in hun ecosysteem. Ik hoop dat meer mensen leren. Een wereld waar je veel vanaf weet, is gewoon een betere wereld om in te leven.

Kopen Ongedierte van Bookshop.org. Wetenschap nieuws is een aan Bookshop.org gelieerde onderneming en verdient een commissie op aankopen via links in dit artikel.